Een nieuwe Aflevering van Historisch Heusden geschreven door Bart Beaard en deze keer gaat het in deel 91 van Historisch Heusden over Indische mensen in Elshout en Heusden. Op zaterdag 1 oktober 1950 wordt in Elshout bekend gemaakt dat de Broeders van Liefde het St. Norbertusgesticht zullen verlaten en dat de Rijksgebouwendienst het gebouw wil bestemmen als opvangcentrum voor Indische mensen uit Nederlands-Indië.
Wisselend verblijven er tot 200 Indische mensen en hebben er tussen 1951 en 1968 ongeveer zevenhonderd mensen voor korte of langere tijd gewoond. In 1955 wordt Heusden door de Zusters van Liefde verlaten en komt het bejaardenhuis Huize St. Antonius leeg te staan. In 1958 krijgt het een bestemming als bejaardenhuis voor Indische mensen. Er komen 85 bejaarden, waarvan 6 echtparen.
Republiek Indonesië
Op 15 augustus 1945 capituleert Japan en proclameert Achmed Soekarno, de leider van Nationalistische Partij, de onafhankelijke ‘Republika Indonesia’. Er ontstaat een gewelddadige periode, Nederland zet een troepenmacht in en voert de twee politionele acties uit. Op 27 december 1949 is de onafhankelijkheid van Indonesië een feit, waarna het KNIL-leger (Koninklijk Nederlands-Indisch Leger) ontbonden wordt. De dekolonisatie van dit land heeft tot gevolg dat tussen 1945 en 1968 omstreeks 350.000 Nederlanders en Indische Nederlanders het land ontvluchten. Zij kunnen in het land, waarvan ze houden, niet meer wonen en werken en zij worden er niet langer geaccepteerd. Wanneer de passage geregeld is, maakt men zich op voor het vertrek naar het verre Nederland. Voor velen zal het afscheid van familie en kennissen in Tandjong Priok, de vertrekplaats in Jakarta, een emotioneel gebeuren geweest zijn. De bootreis, met een tussenstop in Aden (nu Jemen), geschiedt voornamelijk met troepen- en koopvaardijschepen. De reis duurt bijna een maand en gaat via het Suezkanaal en door de Straat van Gibraltar. De aankomst is in de haven van Rotterdam of Amsterdam. Hier staan de autobussen klaar voor vervoer naar de plaats van bestemming. Vanaf 1962 wordt veelal met vliegtuigen gereisd.
Opvangcentra en contractpensions
Nederland is niet voorbereid op de komst van zoveel landgenoten met een ander uiterlijk en een andere cultuur. Ook zijn hier door de oorlogsverwoestingen en de naoorlogse bevolkingsaanwas grote huisvestingsproblemen. Maar de Indische mensen zijn in aantocht en komen in grote getale.
Sommigen vinden bij familie of kennissen onderdak, maar de meesten worden ondergebracht in contractpensions of opvangcentra. Contractpensions zijn veelal leegstaande hotels, landhuizen, pensions etc. waar voor een dagvergoeding door de pensionhouder voor huisvesting en voeding wordt gezorgd. Opvangcentra zijn legerplaatsen of door de overheid gehuurde of gekochte gebouwen, kloosters, landhuizen die voor verblijf geschikt gemaakt zijn. Het St. Norbertusgesticht is een opvangcentrum en Willy van Esch is de beheerder.
De opvang
De eerste groepen worden in Elshout welkom geheten door het ontvangstcomité bestaande uit burgemeester Snels, pastoor Versteeg, huisarts van de Wouw en schoolhoofd Van den Brink. Maar al snel is de ontvangst een taak van de beheerder die ook eenieder wegwijs maakt in de nieuwe leefomgeving, waar alles anders is dan wat men gewend is. Ook voor de ongeveer duizend inwoners van Elshout verandert er veel. De Indische kleumende en bruine mensen zijn anders gekleed, zij spreken ABN met een Indisch accent in plaats van het Elshouts dialect en zij hebben veel andere gewoonten. In de volksmond heet het Norbertusgesticht voortaan ‘de Knil’ omdat de eerste groepen bestaan uit KNIL-gezinnen. Op de scholen gaat het goed. De klassen worden wel groter, maar kinderen passen zich makkelijk aan elkaar aan. De Elshoutse middenstand vaart er wel bij en in sommige winkels komen Indische producten en het Indisch eten wordt bij de Elshoutse bevolking steeds meer populair. De geur in het centrum zal ook bij velen in herinnering blijven. Belangrijk is nu om zo snel mogelijk een nieuwe werkkring te vinden, alsook een eigen woning.
Rijksvoorschotten
De meesten komen berooid aan en zijn financieel afhankelijk van de overheid. Dan wordt men ermee geconfronteerd dat alle gemaakte kosten van de bootreis, de verstrekte kleding, zakgeld, het verblijf in het opvangcentrum en de woninginrichting voorschotten zijn en verplicht terugbetaald moeten worden. Wanneer men werk heeft wordt daarvoor 60% van het netto inkomen ingehouden. Voor een gezin met twee kinderen loopt het Rijksvoorschot op tot gemiddeld ƒ15.000,-.
1968
Nederland stopt met de evacuatie en er komen in het centrum geen nieuwe bewoners. In Elshout wonen dan nog de families Bekkers, Van den Borne, Markx en Falkenburg. Voor velen is Drunen de nieuwe woonplaats geworden. Indische jongens en meisjes trouwen met Nederlanders. Enkelen, zoals familie Bedier Prairie, emigreren naar Amerika. Een 5-tal grafzerken op de R.K. begraafplaats in Elshout herinneren nog aan deze periode.
Huize Sint Anthonius te Heusden
Wanneer in 1955 de Zusters van Liefde na 98 jaar Heusden verlaten komt Huize Sint Anthonius, (voorheen het R.K. Gasthuis) leeg te staan en wordt voor de Ouden van Dagen een ander onderkomen gezocht. Op 23 mei 1956 is het pand door het kerkbestuur verkocht aan de R.K. Stichting Bejaardenzorg voor Gerepatrieerden te ’s-Hertogenbosch. Het gebouw wordt geschikt gemaakt voor de huisvesting van 85 gerepatrieerde bejaarden. Op 4 juni 1957 is de opening door prof. Dr. J.E. de Quay, Commissaris van de Koningin. De directrice van het bejaardenhuis wordt mevr. C.J. Siegmund. Zij heeft langdurige Indische ervaring en zij weet heel goed hoe met de bejaarde repatrianten om te gaan. Men laat de bewoners over het algemeen zo vrij mogelijk in hun doen en laten, maar natuurlijk zijn er vaste uren voor de maaltijden. Tweemaal per week worden deze op Indische wijze bereid. In de gezamenlijke conversatiezalen bevinden zich een radio en televisie, zodat men ook van deze ontspanningsmedia kan profiteren. Door overlijden neemt het aantal gerepatrieerden geleidelijk af. In 1986 zijn er dat nog 22 en op 19 december 2015 overlijdt op 87-jarige leeftijd mevrouw Joke Simon, de laatste van de groep.
Bart Beaard
Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan. Aanvoerder van het lokale nieuws.
< Kijk hier voor agenda
< Volg HeusdenNieuws ook via Facebook
< Wist u dat wij iedere morgen bijna 3250 nieuwsbrieven verzenden
< Wist u dat wij iedere dag meer dan 10.000 bezoekers hebben op onze website
< Adverteren op Heusden.Nieuws.nl stuur een mail
