Een nieuwe Aflevering van Historisch Heusden geschreven door Bart Beaard en deze keer gaat het in deel 101 van Historisch Heusden over begraafplaats Buytenhove, Herptseweg, Heusden. In 2005 maakt bureau Genius Loci, begraafplaatsadviseurs, het rapport ‘Begraafplaatsen Gemeente Heusden 2006-2020’. Voor Buytenhove, tot 1970 de katholieke begraafplaats, is de conclusie dat de begraafcapaciteit onvoldoende is en uitbreiding noodzakelijk is.
In het rapport wordt voorgesteld om te beginnen met de ruiming van een tachtigtal graven, waarvoor geen grafrechten meer betaald worden. Dat betekent, dat er veel geruimd moet worden en waarvoor een plan nodig is. Een werkgroep van Heemkundekring Onsenoort maakte zich er sterk voor dat een aantal grafmonumenten om hun cultuurhistorische waarde behouden zijn gebleven.
De katholieke begraafplaats
In 1888 koopt het R.K. kerkbestuur van Heusden een perceel grond bij de Herptsepoort, buiten de vestingwallen, binnen gemeente Herpt & Bern c.a.. Hier wordt op 2 april 1989 een nieuwe begraafplaats voor R..K. parochies van Heusden en Herpt in gebruik genomen en wordt er niet meer begraven op het kerkhof bij de Waterstaatskerk aan de Herptsestraat. Van een aantal personen worden de stoffelijke resten en hun grafmonumenten overgebracht naar deze nieuwe begraafplaats. Het graf van Heusdens pastoor Jacobus van Asten, die in 1854 is overleden, ligt er bijvoorbeeld nog steeds. Vanaf 1893 heeft Herpt een eigen R.K. begraafplaats. De begraafplaats wordt ingedeeld in vijf klassen en er is een afzonderlijk terrein voor graftomben en -kelders. Op 1 juli 1970 wordt de begraafplaats overgenomen door gemeente Heusden en wordt het een Algemene Begraafplaats. De gemeente neemt ook de zorg voor het onderhoud over. In 1978 is de begraafplaats uitvoerig veranderd en heeft het de naam ‘Buytenhove’ gekregen. Het begraafgedeelte is uitgebreid, een parkeerterrein is aangelegd, alsook een begraafgedeelte voor calamiteiten. Een nieuwe aula is gebouwd met ontvangst- en koffieruimte en twee gekoelde kamers waarin overledenen kunnen worden opgebaard. De begraafplaats heeft dan een oppervlakte van 11.500 m2 met 800 grafvelden met ruim 1100 overleden personen, een asstrooiveld en een columbarium.
Inventarisatie
Allereerst wordt een tekening gemaakt van de oude begraafplaats, die op de tekening in tweeën wordt gedeeld. Het eerste gedeelte is vanaf de ingangspoort tot de 1e haag en dat gedeelte heeft de rijen links A t/m R en rechts I t/m XV. Op het andere gedeelte liggen de grafvelden niet in rijen en is een indeling gemaakt in de vakken AA, BB en CC. Alle grafvelden, 466 stuks, zijn precies ingemeten en ingetekend in de rijen en vakken. Vervolgens zijn alle graven genummerd, zijn er foto’s van gemaakt en zijn op staten de beschikbare gegevens van de overledene(n) en nabestaande(n) vermeld. Dan blijkt dat er van omstreeks 195 graven geen nabestaanden bekend zijn en er ook geen grafrechten meer betaald worden. Feitelijk zouden deze geruimd kunnen worden, maar de gemeente gaat hier zeer zorgvuldig mee om en wordt er een jarenlange zoektocht gestart naar de nabestaanden. Bij de betreffende graven worden bordjes geplaatst waarop verwezen wordt naar een brief op het mededelingenbord. De indruk is toen ontstaan dat deze graven allemaal zouden verdwijnen. Ook doen enkelen een beroep op het eeuwigdurend grafrecht. In het Brabants Dagblad verschijnt een groot artikel, waarna meerdere Heusdenaren contact opnemen met het bestuur van Heemkundekring Onsenoort met het verzoek dit trachten te voorkomen. De zoektocht naar de nabestaanden is pas omstreeks 2014, zo ver als mogelijk, afgerond.
Terebinth
Binnen de heemkundekring is er toen een werkgroep gevormd, die zich allereerst in Heusden door inwoners heeft laten informeren. De werkgroep is vervolgens met veel informatie geholpen door Terebinth, een vereniging tot behoud van funeraire cultuur, en is ook gesteund door de nieuwe wet op de archeologische monumentenzorg, waarin staat dat bij ruiming van graven eerst een waardestelling moet worden gemaakt. De werkgroep en een consulent van Terebinth treden in 2008 in overleg met de gemeente en vanaf het begin is er een goede samenwerking. De gemeente heeft behoefte aan lokale inbreng en dat wordt het werk van de werkgroep. Overeenstemming is er al snel over de eerste ruiming van 80 graven. Omdat voor de begraafcapaciteit de druk even van de ketel is en ruimen veel kosten met zich meebrengt is de ruiming fysiek gespreid over de periode 2014 tot en met 2017.
Uitwerking
Inmiddels is het 2017 en heeft bureau KYBYS het werk van bureau Genius Loci overgenomen. Ook zijn alle graven geruimd die vervallen zijn, waarvan geen nabestaanden bekend zijn en geen grafrechten meer betaald worden. Ook is toen afgesproken dat het Oorlogsmonument Stadhuisramp en de graven van oorlogsslachtoffers, pastoorgraven en kindergraven niet geruimd worden. Verder wordt er langs de middenhaag een ensemble van vijf betonnen grafkruizen geplaatst, zonder naamplaatje, zoals die in het begin van de jaren zestig standaard waren. In 2018 zijn de grafmonumenten van Maria Clara Bax en van de Zusters van Liefde, waar elf zusters naamloos begraven liggen, gerestaureerd.
Van Gemeente Heusden krijgt de werkgroep vervolgens het verzoek een waardestelling te maken over de resterende graven. Voor het maken hiervan beschikte KYBYS over een goed werkbaar puntensysteem. Per graf heeft de werkgroep allereerst de exacte gegevens op de grafstenen overgenomen. Dat is een hele klus geweest, omdat vele stenen moeilijk leesbaar waren doordat veel tekens beschadigd waren of door mos volgroeid waren. Aansluitend heeft de werkgroep van vrijwel alle overledenen hun bid- of gedachtenisprentje kunnen vinden. Voor het inschatten van de historische waarde van de graven heeft de werkgroep een inschatting gemaakt van de persoon die er begraven ligt en van de uitstraling van de grafbedekking. Aan deze aspecten is een puntenwaardering cq. een waardestelling gekoppeld. Over de verkregen informatie is door de heemkundekring een fotoboekje uitgegeven: ‘Begraafplaats Buytenhove Heusden. Inventarisatie van grafmonumenten’.
In 2018 heeft de werkgroep aan de gemeente voorgesteld om 42 grafzerken niet te ruimen vanwege de cultuurhistorische waarde. Gemeente Heusden is hiermede akkoord en in de afgelopen jaren hebben de ruimingen van de andere graven plaatsgevonden door een gespecialiseerd bedrijf en is ook het ‘groene gedeelte’ verbeterd. Als afsluiting van het project zijn de overgebleven grafmonumenten gereinigd.
Maar inmiddels heeft er ook een grote verschuiving plaatsgevonden van begraven naar cremeren waardoor er andere eisen gekomen zijn ten aanzien grootte van de benodigde begraafcapaciteit.
Bart Beaard
Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan. Aanvoerder van het lokale nieuws.
< Kijk hier voor agenda
< Volg HeusdenNieuws ook via Facebook
< Wist u dat wij iedere morgen meer dan 3500 nieuwsbrieven verzenden
< Wist u dat wij iedere dag meer dan 10.000 bezoekers hebben op onze website
< Adverteren op Heusden.Nieuws.nl stuur een mail
