Een nieuwe Aflevering van Historisch Heusden geschreven door Bart Beaard en deze keer keer met De weg Haarsteeg – Hedikhuizen – Luttelherpt. Deze weg is altijd belangrijk geweest in de verbinding tussen ’s-Hertogenbosch, het Boven- en Onderland van Heusden en verder naar Altena.
De weg kennen we nu als Heusdenseweg maar ouderen kennen deze als Grindweg toen het transport voornamelijk nog met rijtuig, paard en wagen, met de fiets of met de hondenkar gebeurde. Voordat in 1904 de brug over de Maas bij Heusden in gebruik genomen wordt, loopt de weg over de Maasdijk naar Aalburg en verder. Grote zorgen met de kwaliteit van de weg komen er met de komst van het gemotoriseerd verkeer, zoals vrachtwagens en autobusdiensten. In deze publicatie een aantal onderwerpen die bij deze weg gespeeld hebben.
Spanjaardsbrug
Op de Heusdenseweg vanaf Haarsteeg ligt rechts de Haarsteegse Wiel en net voorbij deze wiel is er een verhard verbindingspad naar de Hoge Maasdijk. Bij dit pad heeft altijd een brug over de Zeggelaarse of Seglefse Wetering gelegen, beter bekend als de Spanjaardsbrug. De brug dankt haar naam aan een veldslag welke op die plek in 1589 heeft plaatsgevonden. Heusden is dan ingesloten door Spaanse troepen, onder leiding van graaf van Mansveldt. Maurits, Prins van Oranje, trekt ten strijde om Heusden te ontzetten en overwint. In 1968 is de brug verdwenen met de reconstructie van de Heusdenseweg.
Fort Bernse Hoeven
Aan de linkerzijde van de Heusdenseweg, even ten noorden van de Zeggelaarswetering heeft het Fort Bernse Hoeven gelegen. Het fort is in 1863 gebouwd in opdracht van Koning Willem II als onderdeel van de Stelling van Heusden en heeft voor de bewaking gediend van de Hoge Maasdijk, de Spanjaardsbrug, de Grindweg en Het Bijltje. De Stelling van Heusden bestaat dan uit enkele forten, schansen en inundatiesluizen rondom Heusden en is een onderdeel van de Zuiderwaterlinie. Het fort is nooit gebruikt voor enige militaire actie. Het fort was ook nagenoeg gelijk aan het nog bestaande fort in Hedikhuizen en is in 1933 geheel gesloopt.
Café Jan van Dal
In 1918 bouwt Jan van Dal een café aan deze weg. Vanuit Haarsteeg aan de linkerkant, ter hoogte van de afslag die rechts naar het fort Hedikhuizen voert, zo’n veertig meter vanaf de weg. In die tijd is het een belangrijke pleisterplaats langs de drukke verkeersweg. Vanuit Benedenland van Heusden en Altena gaat veel handel in de richting van ’s-Hertogenbosch. Voor de paarden van de marktgangers staan voor het café wel vijftien voederbakken. De topdag is woensdag vanwege de Bossche markt. Druk is het ook op zondag wanneer de boeren naar het vee in de polder gaan kijken. Vanaf 1928 huren de Haarsteegse voetbalclubs D.V.O. en Hollandia enkele jaren naast het café gelegen weilanden. Als het gemotoriseerde verkeer toe gaat nemen wordt de drukte op de pleisterplaats steeds minder. Na de oorlog is het café op zondag een tijdlang noodkerk voor Hedikhuizen geweest. In 1955 verkoopt Jan het café aan zijn zoon Frans.
De Wegkrabbers
Wie nu de weg van Haarsteeg ziet, kan zich misschien maar moeilijk indenken dat in het begin van de vorige eeuw gemeentearbeiders de kost verdienden met modder en mest van die weg te krabben. De weg was verhard maar in het midden in plaats van hoger, lager als de zijkanten!
Om van deze knoeiboel toch een enigszins bruikbare weg te maken, waren door de gemeente z.g. wegkrabbers aangesteld. Ze waren uitgerust met schop en wegkrabber. Dit laatste instrument geleek op een hark, met, in plaats van tanden een plat stuk ijzer! Op de “wegkrabbers” rustte de verantwoordelijke taak het vuil naar de zuidkant van de weg te krabben. Het vuil kwam daar op hoopjes te liggen. Dit laatste tot vermaak der lieve jeugd die zich natuurlijk prompt een “eigen” weg over deze heuveltjes naar school baande. In het voorjaar verdween het heuvellandschap langs de weg. De hoopjes werden als “messing” aan de boeren verkocht. Men kocht de eigen mest dus – na hem op de weg gebracht te hebben – weer terug. En in Haarsteeg is daarop natuurlijk een vers gemaakt:
Als ge straks naar huis zult stappen,
zult ge tegen mekaren klappen:
“Hadden we maar zo’ne vent
dan kwam aan het baggeren ooit ’n end.”
Maar hier bidden Mout en Peerke:
“Geef toch mooi weer Lieve Heerke”
Hopkes maken langs de wegen,
Putjes scheppen voor de regen,
Modder krabben van de weg,
Dat is geen werk, wat ik oe zeg.”
De autobusdiensten
Vanaf 1923 beginnen de autobusdiensten vanuit Altena naar ‘s-Hertogenbosch. Hand opsteken en de bus stopt! In 1927 heeft Gemeente Hedikhuizen te maken met de concessies die Gedeputeerde Staten verleent aan autobusdiensten vanuit verschillende plaatsen in Altena naar en van ’s-Hertogenbosch. En dat zijn er nogal wat: ‘Onze Dienst’ te Genderen, ‘De Onderneming’ te Wijk, ALAD (Altena’s Locale Auto Diensten) te Meeuwen, NAOD (Nieuwe Aalburgse Omnibus Dienst) te Aalburg, “De Nieuwe Autobusdienst’ te Giessen, Bouman CZn te Aalburg en A.T.O. (Algemene Transport Onderneming) te Utrecht, etc.. Elk bedrijf heeft een beperking in Vlijmen door de verleende concessie aan B.B.A. (Brabantse Buurtspoorwegen en Autodiensten). In Vlijmen mogen geen passagiers instappen voor ’s-Bosch en in ’s-Bosch mogen geen passagiers instappen voor Vlijmen. In 1930 worden de concessies beperkt tot twee ondernemingen: ‘ALAD’ en ‘De Onderneming’ en wordt er een behoorlijke dienstregeling ingevoerd. In 1940 gaan de bedrijven samen als ‘ALAD’ . De kenmerkende kleur zijn blauw en geel en de bijnamen van de dienst zijn: ‘blaauw bus’ , ‘klaai bus’ en ‘Altijd Laat, Altijd Donderen’. In 1979 worden de ALAD-lijndiensten door BBA overgenomen.
De kunstweg Haarsteeg – Luttelherpt
In 1927 maakt de provincie een Provinciaal Wegenplan voor beheer, onderhoud en eigendom van zogenaamde kunstwegen. De toenmalige Gemeente Hedikhuizen probeert dat de kunstweg Haarsteeg – Hedikhuizen – Luttelherpt in dat plan wordt opgenomen, maar dat lukt niet. De relatief lange weg (5.960 meter) vergt steeds meer onderhoud door de toename van het verkeer. Gemeente Hedikhuizen ontvangt jaarlijks een provinciale subsidie van ƒ16.000, maar het onderhoud gebeurt niet volgens de provinciale voorschriften. In 1929 is de toestand van de ‘grindweg’ dermate slecht dat de provincie de zaak opnieuw bekijkt. Ook omdat het verkeer vanuit het Land van Heusden en Altena sterk toeneemt.
De overname gaat dan wel lukken, maar kost wel veel geld. De weg en onderhoud wordt door de Provincie Noord-Brabant gekapitaliseerd op ƒ104.000, waarvan Gemeente Hedikhuizen ƒ16000 moet betalen voor achterstallig onderhoud. Van het resterende bedrag, groot ƒ88.000, moet de gemeente 40% betalen. In totaliteit moet er 0,4 x ƒ88.000 + ƒ16000 = ƒ51.200,- worden betaald. De weg wordt door de Provincie op 1 januari 1930 overgenomen en wordt er een ‘geasphalteerde steenslagweg’ aangelegd.
Maar nu blijft Gemeente Hedikhuizen wel het probleem bespaard van de enorm stijgende onderhoudskosten. Voor het bedrag sluit de gemeente een lening af, die in 10 jaar moet worden afgelost.
Bart Beaard
Afbeelding van het café Jan van Dal, nu aan de Groenstraat. Collectie Nico de Bonth.
Buslijnenkaart ALAD. Collectie Bart Beaard
De Wegkrabbers van Haarsteeg, getekend door Raymundus van Kessel, pater van Abdij Mariënkroon. Collectie Bart Beaard
Een ALAD-bus met de kenmerkende kleuren geel en blauw. Collectie Gerrit van Wijk.
Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan.
Aanvoerder van het lokale nieuws. Wist u dat wij iedere morgen bijna 2500 nieuwsbrieven verzenden.
