Een nieuwe Aflevering van Historisch Heusden geschreven door Bart Beaard en deze keer de uitvaart van mandenmaker, teenhouthandelaar en uitbater van een klein caféTinus Verboord
In de Achterstraat in Vlijmen heeft Tinus Verboord vele jaren een mandenmakerij, een teenhouthandel en een klein café. Wanneer hij op 10 juni 1942 overlijdt, hebben zijn zoons Jan en Harrie het bedrijf inmiddels overgenomen. Dit artikel gaat over zijn overlijden, uitvaart en begrafenis, wanneer er een geheel andere uitvaartverzorging is dan wij nu kennen.
Ten volle bediend
Al sinds medio 1941 is Tinus ernstig ziek. Onmenselijke pijn. Pijnbestrijding is nog niet bekend. Als het er naar uit ziet dat Tinus in stervensgevaar is, is er bij de buren drie avonden ‘de bid’ en wordt gezamenlijk de gehele rozenkrans gebeden om beterschap voor de zieke. Door een priester wordt hij ‘ten volle bediend’ en ontvangt drie sacramenten; Biecht, Oliesel en Communie. Ook in de kerk wordt gebed voor hem gevraagd, omdat hij ‘voorzien is van de sacramenten der stervenden’. Als hij overleden is, dan wordt dat ’s morgens onder de Mis verteld: ‘Uw gebeden worden verzocht voor Martinus Verboord, die voorzien van de sacramenten der stervenden in de Heer is overleden en voor wie de uitvaart en begrafenis zal worden gehouden op woensdag a.s. om 10.00 uur’.
Ook worden de buren gewaarschuwd. Zij gaan het aanzeggen bij familie, buren en kennissen. Timmerman Frans Luijben wordt ook gewaarschuwd. Luijben moet de overledene inmeten voor de maten van de kist en met de nabestaanden wordt de soort kist en de afwerking ervan besproken. In zijn timmerwinkel aan De Akker heeft Luijben alle materialen voorhanden om de kist te maken en netjes af te werken. Als de kist klaar is, brengt hij deze met zijn knecht op een handkar naar het sterfhuis. Het opbaren van de overledene is het werk van de verpleegster maar Frans en zijn knecht helpen mee om de overledene in de kist te leggen.
In de “goei kamer” van het sterfhuis is de tafel ter zijde gezet en op een paar schragen staat de kist in de richting van het oosten. Om de kist worden enkele kamerschermen geplaatst. De gordijnen worden gesloten, de klok wordt stilgezet en de spiegel wordt met zwart velours bedekt. Buiten wordt naast de voordeur een bosje stro onder een paar stenen gelegd. De buren waken nu ’s nachts.
De doodsbidder gaat naar familie en bekenden om hen uit te nodigen voor de bid en voor de uitvaart. Er wordt een rouwkaart gedrukt en deze wordt verstuurd naar kennissen en naar de vele zakenrelaties. Elke avond tot de uitvaart wordt de rozenkrans gebeden om de zielenrust van de overledene. Buren en bekenden komen dan in het sterfhuis bijeen om wederom drie rozenhoedjes te bidden. Op een tafeltje naast de kist staat een schoteltje met wijwater en een palmtakje, zodat degene die afscheid komt nemen, de overledene met wijwater kan besprenkelen. De dode heeft een doodshemd aan en heeft een kruis en een rozenkrans in de gevouwen handen.
Naar de kerk
Op de dag van de uitvaart en begrafenis komen familie, buren en bekenden bij het sterfhuis bijeen. Na het sluiten van de kist bidt één van de buren vijf Onzevaders en vijf Weesgegroeten met de aanroeping ‘Heer, schenk hem de eeuwige rust’. De in het huis verzamelde familie en bekenden bidden na en antwoorden met ‘En het eeuwige licht verlichtte hem’. De kist wordt afgedekt met een zwart kleed waarop een groot wit kruis. Naast de voordeur staat een offerstoel met daarop een wit laken en een diep bord. Door buren wordt de kist met de overledene naar buiten gedragen.
Te voet gaat men naar de kerk, de mannen voorop en de baar wordt door buren gedragen. De meeste mannen dragen een hoge hoed, de anderen een pet. Er wordt in een rij achter elkaar gelopen. De stoet wordt voorafgegaan door de veldwachter. Om de paar honderd meter wordt de baar ‘vervat’ en dan nemen de heren uit eerbied de hoed of pet af. Als eersten achter de kist lopen de mannen. De volgorde in de stoet heeft strikte regels. De naaste familie gekleed in het zwart. De mannen halen hun trouwpak uit de mottenballen.
De vrouwen volgen achter de mannen. Allen dragen een hoed. Ook is er hier een volgorde. De vrouwen kopen zwarte kleding of kleding wordt zwart geverfd. Soms dragen zij een sluier over de hoed of de boerenmuts.
In de kerk
Vóór in de kerk wordt de kist neergezet met het voeteneinde naar het altaar tussen zwarte kandelaars met brandende kaarsen. De muren van het priesterkoor en het altaar zijn afgedekt met zwarte doeken met zilveren biezen en de letters RIP (Requiescat In Pace = Rust in Vrede). Na het evangelie leest de pastoor de misintentie. Daarna de opsomming van de bestelde Missen. Onder de offerande gaan de gelovigen in een lange rij langs de communiebank om in elke schaal offergaven te deponeren. Dit noemt men de offergang. Na de laatste schaal geeft de koster aan de gelovigen een bidprentje.
Hoewel de Requiemmis veel elementen van troost kent, is er ook de angstaanjagende, maar indrukwekkende ‘Dies irae’. (Dag van toorn, …..). Op het moment van meestal de grootste emotie, wanneer de overledene de kerk wordt uitgedragen, klinkt dan plotseling als een troost een lied, blij van melodie en tekst: ‘In paradisum’ (Mogen de engelen u naar het paradijs leiden …..).
Op het kerkhof
Terwijl de mannen mee naar het kerkhof gaan, blijven de vrouwen in de kerk om de kruisweg te bidden. De mannen lopen weer achter de priester en misdienaars in volgorde naar het gedolven graf. Bij het graf doet de priester een gebed om vergeving van de zonden, besprenkelt de kist met wijwater en bewierookt de kist. Na de zegen laten de dragers de kist in het graf zakken. De priester gooit biddend nog een schepje zand op de kist.
De condoleance
Na de begrafenis gaan familie, buren en bekenden naar ‘De Prins’ voor de koffietafel, voorafgegaan met een glaasje brandewijn met suiker. Maar allereerst heeft de weduwe zich met haar kinderen in een rij opgesteld voor de condoleance.
Bart Beaard
Door buren wordt de kist met de overledene naar buiten gedragen en op de baar gezet. Collectie Nico Verboord.
De baar met de kist, bedekt met vele kransen, wordt door buren gedragen. De mannen lopen erachter in strikte volgorde. Collectie Nico Verboord.
De vrouwen volgen de mannen, ook in strikte volgorde. Collectie Nico Verboord.
Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan.
Aanvoerder van het lokale nieuws. Wist u dat wij iedere morgen bijna 2500 nieuwsbrieven verzenden.
