Een nieuwe Aflevering van Historisch Heusden geschreven door Bart Beaard en deze keer gaat het over de korenmolen van Elshout
Dagblad De Noord-Brabander van 24 november 1846 schrijft: “Op Vrijdag 11 december 1846 verhuurt Notaris Kuypers, residerende te Drunen, ten verzoeke van J. Manders, des avonds om zes ure in het Molenhuis te Drunen, voor den tijd van zes jaren in het openbaar Den HERSTELDEN KOORN-MOLEN, te Elshout. Zijnde de Molen uit de Hand te huur, en aantevaarden 1e Januarij 1847”. Antonie Rombouts uit Princenhage wordt de huurder en de molen krijgt de toepasselijke naam DE VOORUITGANG. De molen zal op de Wolfshoek in Elshout, meer dan een eeuw te zien zijn, opvallend ook door zijn voor die tijd aansprekende reclame over veevoeder van P. Sluijs.
De korenmolen
In de Wolfshoek heeft vanaf 1847 tot 1953 een molen gestaan van het type grondzeiler. Hierbij reiken de wieken tot aan de grond, vanwaar de zeilen opgelegd kunnen worden. De molen is achtkantig, heeft een taps toelopende molenromp en een grijze kleur. De molen is voorzien van een bijzonder kruiwerk voor het draaien van de molenkap, bestaande uit een achter de kap aangebracht groot vertikaal rad, dat vanaf de grond bediend wordt door een lange rondgaande ketting. Op de as waarop het kettingwiel zit, zit een rondsel, dat loopt over een rond de bovenrand van de romp zittende tandheugel. Met behulp van deze ketting wordt het wiekenkruis vanaf het molenerf op de wind gezet. De molen heeft ook geen staart zoals de molens in Drunen en Nieuwkuijk. Omdat alleen de kap gekruid ofwel gedraaid kan worden, noemt men zo’n molen een bovenkruier. In de jaren dertig heeft de molen nog een dieselmotor als hulpbron gekregen voor de windstille perioden.
Rombouts, een molenaarsfamilie
Antonie Rombouts, wiens voorvaderen onder meer de molen DE AREND in Terheijden hebben bemalen, is de eerste huurder/eigenaar van DE VOORUITGANG. Hij is gehuwd met de 18 jaar jongere Maria Peters uit Drunen. Antonie overlijdt op 3 juni 1882. Het molenaarsbloed moet ongetwijfeld ook bij de weduwe aanwezig zijn geweest, gezien haar niet aflatende zorg om haar kinderen een molen te bezorgen. In 1886 laat de weduwe een stellingmolen, later EMMAMOLEN genaamd, in Nieuwkuijk bouwen. De vergunning wordt snel verleend omdat de molen van Nieuwkuijk en Onsenoort, afgebrand in september 1885, niet wordt herbouwd. Janus, de oudste zoon, wordt er molenaar. Op 1 maart 1890 doet de weduwe Rombouts-Peters het verzoek bij het gemeentebestuur van Raamsdonk om voor haar zoon Driek een stellingmolen te bouwen. Een tijdlang hebben ook zoon Toon en dochter Dingena op deze molen gewerkt, die de naam ZELDENRUST gekregen heeft. Op deze molen is ook eikenschors tot run gemalen voor de leerlooierijen. Zoon Koos wordt molenaar op de stellingmolen in Made. Jan komt vanaf 1893 op de molen ZELDENRUST in Hoge Zwaluwe. Toon volgt vader Antonie in 1898 op bij de Elshoutse molen. Later komen Toon en Jos, de zonen van Toon, op deze molen. Beiden hebben de sloop in 1952 niet meer afgewacht. Wel hun neef Fons, kleinzoon van Janus uit Nieuwkuijk, die nog voor korte tijd op de molen komt. Molen DE VOORUITGANG maakt plaats voor een andere vooruitgang, namelijk een technische en een moderne maalderij met een dieselmotor voor de aandrijving wordt gebouwd.
Het einde
Om de provinciale weg van Heusden naar Drunen te kunnen aanleggen wordt de molen van Fons Rombouts door de Provinciale Waterstaat gekocht voor een som van ƒ7.500 gulden, waarbij inbegrepen ƒ5.647 voor het slopen. De molen is dan erg vervallen. De Echo van het Zuiden schrijft op 13 april 1953:
‘ONZE MOLEN. Heeft de vereniging De Nederlandse Molen succes gehad in haar ijveren voor het behoud van de Drunense molen, de Elshoutse molen is gevallen onder slopershanden. Ruim 100 jaar was hij in handen van de familie Rombouts, een molenaarsgeslacht tot ver in de omtrek bekend. In plaats van de oude windmolen heeft men nu een moderne maalderij gebouwd. Plannen bestaan om, nu de molen geen sta-in-de-weg meer is de gevaarlijke bocht in Wolfshoek weg te nemen.’ De vrijgekomen stenen zijn gebruikt voor de bouw van een varkensschuur in Geffen.
De roeden herbestemd
Vóór de sloop in 1952 zijn de roeden al uitgenomen. Begin 1951 worden de beide potroeden gedemonteerd en met een mallejan achter de vrachtauto van de molenbouwer vanaf de molen naar het spoorwegstation Drunen-Heusden gebracht. Vandaar zijn de molenroeden via de spoorlijn Lage Zwaluwe – ’s-Hertogenbosch verder vervoerd. Door de fa. Beijk uit Afferden zijn ze hergebruikt bij de restauratie van de nu nog bestaande molen DE HOOP te Elden-Arnhem.
Lied over de afbraak van de Elshoutse molen
Honderd jaar heeft hij gemaold
Wie heeft er geen meel gehaold
’t Malen was er heel goedkoop
Voor een handje rooie loop (centen)
Dag en nacht kon men terecht
bij den mulder en zijn knecht.
In den oorlog mee de mof
dee tie ’t goed, en of!
refrein:
Elshoutse meulen, waarom moeste weg
Trots van ons dorpke, it is toch jammer zeg
Elshoutse meulen, ge zèt nit gegaon
Mèr in gedochte zien we jou nog staan.
Kinde mulder Rombouts nog
Toon en Joskes dik en log.
Was dè nie een aordig stel
mijn docht zo van wel.
Hoe Toontje ree mee zunne Ford
en Joske mee de zakken sjort.
Op de haai en op de Scheet
werkten ze zich in ’t zweet.
Mèr aan ’t einde van dit lied
staren w’ allen vol verdriet
naar de molen van weleer
t Afscheid doet ons zeer.
Ach, in dees moderne tijd
raak je heel wat dingen kwijt,
waar je hart soms pijn van doet
maar helaas, het moet.
Bart Beaard
Molen DE VOORUITGANG in de Wolfshoek in Elshout. Op de inzet is de achterzijde van de molenkap te zien met de uitbouw, waardoor de ketting van het kruiwerk loopt. Collectie Nico de Bonth.
De molenaarswoning, gebouwd ca. 1915, op de hoek Wolfshoek-Heusdenseweg. Het gebouw links is met de bevrijding verwoest. Collectie Jan van der Linden.
Door molenbouwer Beijk uit Afferden wordt een molenroede opgehaald. Voor het vervoer wordt de roede onder een mallejan gehangen en een vrachtwagen trekt het transport naar het Drunense spoorwegstation. Collectie De Molenvrienden – Geffen.
