Een nieuwe Aflevering van Historisch Heusden geschreven door Bart Beaard en deze keer gaat deze aflevering over Elke dag angst Vlijmen en de V.1 – vliegende bommen. Op 30 maart ’45 wordt vanuit Salland-Overijssel de laatste V.1 naar Antwerpen gelanceerd. Ter ondersteuning van het Ardennenoffensief van het Duitse leger zijn er dan 5395 gelanceerd.
Een gedeelte is over Vlijmen gevlogen, soms wel honderd per dag. Een angstige periode voor alle mensen. In de bebouwde kom storten vier V.1’s voortijdig neer met als droevig resultaat: 28 mensenlevens, talloze gewonden en tientallen verwoeste huizen. De grootste verwoesting is in het centrum, waaraan Vlijmen later het Plein en omliggende winkels en woningen ‘te danken’ heeft.
Vergeldingswapen V.1
Al voor de oorlog heeft de Duitse luchtmacht opdracht om een onbemand vliegtuig te ontwikkelen. Op 10 juni 1942 geeft Hitler de opdracht voor de verdere ontwikkeling en productie van de vliegende bom die later bekend wordt als V.1. Hij wil het wapen inzetten om op geallieerd grondgebied dood en verderf te zaaien als vergelding voor de geallieerde bombardementen op Duitse steden en fabrieken. De ontwikkeling en het testen heeft plaatsgevonden in Peenemünde aan de Oostzee. De productie van het wapen in ’s-werelds grootste ondergrondse fabriek in de kalkbergen van Mittelfeld-Nordhausen in het Harzgebergte. Krijgsgevangenen en dwangarbeiders uit nabijgelegen concentratiekampen worden voor de productie ingezet. Op 12 juni 1944, een week na D-day, wordt vanaf een lanceerbaan aan de Franse westkust de eerste V.1 naar Londen gelanceerd. Aanvankelijk zijn de aanvallen alleen vanuit Frankrijk gericht op Londen, later ook vanuit Duitsland op Londen, Luik, Brussel en Antwerpen en weer later vanuit Salland-Overijssel naar Antwerpen en die vliegen gedeeltelijk over Vlijmen. Totaal zijn er 30.257 V.1’s geproduceerd, waarvan er 22.538 zijn gelanceerd; 11.891 naar België en 10.647 naar Engeland. De V.1 heeft incl. de straalmotor een totale lengte van 8,5 meter en een spanwijdte van 5,4 meter. De brandstoftank bevat 700 liter kerosine. Aan boord is 830 kilogram springstof Amatol met drie verschillende ontstekingen. De snelheid is 600 km/uur en de vlieghoogte 3050 meter. Een propeller op de neus is gekoppeld aan een afstandteller die, na een aantal vooraf ingestelde omwentelingen, het hoogteroer aanstuurt en de V.1 laat neerstorten.
Het lanceren
Met zijn straalmotor kan een V.1 op eigen kracht niet in beweging komen en heeft daarvoor een lanceerbaan nodig. Die baan staat onder een hoek van 6º en heeft een lengte van 48 meter. Als de V.1 op de lanceerbaan ligt wordt met een startunit de straalmotor gestart. Aan de lanceerbaan wordt een stoomapparaat met twee tanks met chemicaliën gekoppeld. Bij het mengen van deze chemicaliën ontstaat oververhitte stoom met een druk van 58 bar waardoor een plunjer door de lanceerbaan wordt gejaagd. Een haak aan de plunjer neemt de V.1 mee en binnen één seconde verlaat de V.1 de lanceerbaan met een snelheid van 360 km/uur! Dan kan de V.1 op eigen kracht verder. Aanvankelijk worden de V.1’s in Noordwest Frankrijk gelanceerd vanuit lanceerbunkers. Al snel worden verplaatsbare lanceerbanen in gebruik genomen.
In de bossen van Salland worden in november ’44 23 lanceerbanen opgesteld, waarvan er 15 gebruikt zijn. Alle banen zijn gericht op Antwerpen en in 25-30 minuten legt een V.1 de 270 km af. Op 16 december ’44, de eerste dag van het Ardennenoffensief, wordt de eerste V.1 gelanceerd. In enkele banen komen zij over onze gemeente. Vele V.1’s storten vroegtijdig neer door technische mankementen, sabotage of luchtafweergeschut. Naar schatting zijn op het grondgebied van de huidige gemeente Heusden omstreeks 40 V.1’s neergestort.
‘Onze Lieve Vrouwke, gift hem nog een douwke’
Luisterend naar het pruttelgeluid en kijkend naar de vuurstraal van de V.1 voelt men zich veilig of zoekt men juist zo snel mogelijk een afdoende schuilgelegenheid. Wanneer het geluid stopt of de vlam dooft, stort het projectiel ergens in de buurt neer. De angst voor het neerstorten zit er bij de bewoners maandenlang diep in. Schietgebedjes worden volop gebeden. In de bebouwde kom van Vlijmen zijn er vier met een oorverdovende klap neergestort: op 21 december ‘44 op de Vlijmense Dijk met 14 slachtoffers, op 2 januari ‘45 in het Akkerpad met 13 slachtoffers, op 4 februari ‘45 in de Pastoriestraat en geen slachtoffers en op 4 maart ’45 in het Kwikkertsteegje aan De Akker met één slachtoffer. De reddingsoperaties worden gedaan door de brandweer, ingekwartierde Canadese militairen en buurtbewoners. Bij de wrakken graven zij de verminkte lijken en kermende gewonden uit. Gewonden worden naar de E.H.B.O.-post gebracht of met legertrucks naar het ziekenhuis in Den Bosch. Op het kerkhof zijn er de noodbegrafenissen.
Nieuw centrum
Wanneer na de bevrijding de verwoeste panden zijn opgeruimd blijft in het centrum een grote vlakte over met putten, kelders en puin. Onder architectuur van Jan Luijben start de wederopbouw en in de jaren daarop komt er een prachtig Plein, een winkelgalerij en nieuwe woningen aan De Akker en Akkerstraat.
Herdenkingsmonument
De realisering van een herdenkingsmonument is zeer moeizaam gegaan. Het eerste plan is een monument op een grondstuk vóór het toenmalige hotel-restaurant Het Zwarte Schaap, maar hoteleigenaar Jan Luijben wil daarop een terras aanleggen. Dit ontaart in de zogenaamde ‘kwestie Luijben’ waaraan het hotel haar naam te danken heeft. Pas in 1961 komt er op het R.K. kerkhof een herdenkingsmonument op het verzamelgraf met 23 grafvelden waarin 38 slachtoffers begraven liggen, waarvan 27 V.1-slachtoffers. Het monument is gemaakt door Haarsteegs beeldhouwer Therus van Bokhoven naar een ontwerp van zijn zoon Wim. In 1970, wanneer 25 jaar bevrijding gevierd wordt, vindt burgemeester Schweitzer dat het tijd wordt dat Groot-Vlijmen een gemeentelijk herdenkingsmonument krijgt. Op 4 mei 1970 wordt het onthuld aan de Catharinastraat. In de sokkel wordt een loden koker ingemetseld met een oorkonde en een namenlijst met daarop de namen van alle 78 oorlogsslachtoffers van de gehele gemeente Vlijmen.
Bart Beaard
Explosietekening van een V.1 met straalpijp. Collectie Bart Beaard
Op 14 februari ’45 stort een V.1 neer op de pastorie in de Pastoriestraat. Collectie Abdij van Berne
Herdenkingsmonument op het R.K. kerkhof met in het midden een beeld van een jongen, die een kruis of pilaar vasthoudt. Het opschrift luidt ‘Ons leven is veranderd, niet weg’. Collectie Bart Beaard
Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan. Aanvoerder van het lokale nieuws.
< Volg HeusdenNieuws ook via Facebook
< Wist u dat wij iedere morgen meer dan 2500 nieuwsbrieven verzenden
< Wist u dat wij iedere dag meer dan 10.000 bezoekers hebben op onze website
< Adverteren op Heusden.Nieuws.nl stuur een mail
