Een nieuwe Aflevering van Historisch Heusden geschreven door Bart Beaard en deze keer gaat deze aflevering over Zoeaven uit alle kernen van Heusden. In het midden van de negentiende eeuw heeft de paus nog een eigen staat, die een groot deel van Midden-Italië beslaat. Er komt een dreiging van het naar een Verenigd Italië strevend Koninkrijk Sardinië onder leiding van de Eerste Minister Camillo di Cavour. Hij wil het gebied van de paus inlijven en ziet Rome als hoofdstad.
Paus Pius IX wil echter geen bezittingen opgeven en heeft behoefte aan een eigen leger. In 1860 doet hij een beroep op de katholieke wereld voor vrijwilligers. Ruim veertig jonge mannen uit alle kernen van de huidige Gemeente Heusden, zoeaven genaamd, hebben tussen 1866 en 1870 in dit leger gediend.
Pauselijk leger
De Franse generaal Louis de La Moricière vormt in 1860 met vrijwilligers, voornamelijk Belgen en Fransen, een legertje onder de naam Compagnie des Tirailleurs Franco-Belges. Zij verliezen de veldslag bij Castelfidardo op 18 september 1860, waarna de paus de gebieden Romagna, Umbrië en Marken (rood op de kaart) moet afstaan. Dat niet het gehele pauselijke gebied wordt bezet (geel op de kaart), komt door de hulp van de Franse keizer Napoleon III. Een nieuw pauselijk leger moet worden opgebouwd met een nieuwe opperbevelhebber; generaal Herman Kanzler. Een belangrijk deel hiervan bestaat uit soldaten die de naam krijgen van Zoeaven. Zij krijgen een schilderachtig uniform, grijsblauw van kleur, afgezet met vele rode strepen. Meer dan 11.000 manschappen zullen de gelederen vullen. Uit Nederland komen er 3.181, 2.964 uit Frankrijk, 1.634 uit België; de rest uit andere landen.
De eerste jaren is de situatie in de pauselijke staat tamelijk rustig, maar in 1867 volgt een nieuwe aanval vanuit het zuiden door het leger van Giuseppe Garibaldi. Op 3 en 4 november 1867 treffen Garibaldi en de zoeaven, versterkt met Franse hulptroepen, elkaar bij Mentana. Na een hevige strijd moeten de Garibaldisten wijken voor de tomeloze aanvalsdrift van de zoeaven. Bij de Slag van Mentana sneuvelen 30 zoeaven en 860 Garibaldisten. De zoeaven ontvangen het Mentana-kruis met oorkonde. Nadat de Fransen worden verslagen door de Duitsers in de Frans-Duitse oorlog (1870-1871), kunnen de pauselijke troepen een nieuwe grote aanval niet meer weerstaan en valt Rome in handen van Koning Victor Emmanuel II. Het zoeavenkorps heeft bestaan tot de Val van Rome op 20 september 1870.
Werving
Sinds zijn aantreden in 1846 verwerft paus Pius IX een zeer grote invloed en bouwt een vaderlijk imago op. Wanneer in 1853 in Nederland de Bisschoppelijke Hiërarchie hersteld is, is het woord van Rome begin en einde. Het daadwerkelijke werven van zoeaven gebeurt in onze omgeving door Jan Vrancken, redacteur van DE NOORDBRANTER, gesteund door lokale pastoors. Jongeren, die de beslissing nemen als zoeaaf te gaan dienen, moeten een getuigschrift van hun pastoor overleggen, een gezondheidsverklaring en een uitreksel van de burgerlijke autoriteit. De vereiste leeftijd ligt tussen de 17 en 40 jaar en de lengte moet minstens 1 meter 57 bedragen.
De heenreis
Per trein gaan de jonge mannen vanaf ’s-Bosch naar Brussel, waar ze medisch gekeurd worden. De meeste zoeaven kunnen amper schrijven, maar hier moeten zij een 2-jarig Frans contract tekenen en krijgen zij hun legernummer. De treinreis gaat verder over Parijs en Lyon naar Marseille. Hier nemen ze de MS Quirinal en over de Middellandse Zee naar Civitavecchia, de havenplaats van Rome. Vervolgens met de trein naar Rome alwaar ze in kazernes worden ondergebracht.
Het verblijf in Rome
In Rome krijgen zij een uniform en de wapenuitrusting. Veel tijd wordt besteed aan de soldatenopleiding en veelal wordt geoefend vanuit kamp Rocca di Papa in de bergen bij Rome. In Rome zijn ze lid van Congregaties, die voor vertier zorgen met religieuze inslag. Een hoogtepunt is een bezoek aan de Sint Pieter. Drunenaar Arnold Veltman schrijft vele brieven naar zijn ouders, maar schrijft ook voor anderen. Maar veelal hebben zij te maken met schermutselingen met Garibaldisten. Zoeaven zien Garibaldisten als bandieten en geïncarneerde duivels. Grotere veldslagen zijn er in Bagnorea, Monte Libretti, Monte Rotonde en Mentana. Van 2 tot 5 augustus 1870 trekken de Franse troepen weg uit Rome voor de strijd van Napoleon III tegen Bismarck. Na een korte strijd bij Porte Pia op 20 september 1870 wordt de paus gedwongen zich over te geven. Daags erna wordt het zoeavenleger ontbonden. Sindsdien is de paus ‘de gevangene van het Vaticaan’. In 1929, met het Verdrag van Lateranen, wordt het Vaticaanstad, een dwergstaat rondom de Sint Pieter met de paus als soeverein staatshoofd.
Cholera
In juli 1867 heerst in Rome een zware cholera-epidemie. Na een storm op 5 augustus slaat deze epidemie over naar Albano, een buitenplaats van Rome. Op de eerste dag zijn er al 158 slachtoffers. Men doet een beroep op de zoeaven om zieken bij te staan en doden te begraven. Een groep van 42 biedt hulp. Drunenaar Jacobus van der Meijden is behulpzaam bij het overbrengen van doden uit hun huizen naar grafkelders. Hij wordt getroffen door cholera en overlijdt op 9 augustus. De Jacobus van der Meijdenstraat in Drunen herinnert aan hem.
Thuiskomst
Na afloop van het 2-jarig contract of na de Val van Rome gaan de zoeaven weer huiswaarts met een keurig ontslagbewijs. Thuis worden ze met veel lof ingehaald en zij hebben veel te vertellen. Voor de katholieke gemeenschap blijven zij hun verdere leven in groot aanzien en worden betrokken bij alle kerkelijke activiteiten. Maar omdat zij in dienst getreden zijn van een vreemde krijgsmacht verliezen zij hun Nederlanderschap. In 1891 krijgen alle nog levende zoeaven de bronzen herdenkingsmedaille Bene Merenti (wel verdiend). In Zoeavenbroederschappen blijven zij vrienden voor het leven. Vlijmenaar Hendrik de Laat is de langst levende zoeaaf en overlijdt op 28 augustus 1928.
Bart Beaard
Italië 1859-1870. Tot 19.09.1860 is het gele en rode gebied de Kerkelijke Staat. Daarna, tot 12.9.1870, is alleen het gele gebied Kerkelijke Staat. Collectie Bart Beaard.
Adriaan Merkx, zoeaaf van 2 december 1866 tot 17 december 1868. Deelnemer aan de Slag van Mentana. Collectie Adrianus Merkx
Zoeaven brengen in Albano overledenen naar grafkelders. In het midden Jacobus van der Meijden. Collectie Zoeavenmuseum Oudenbosch
Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan. Aanvoerder van het lokale nieuws.
< Volg HeusdenNieuws ook via Facebook
< Wist u dat wij iedere morgen meer dan 2500 nieuwsbrieven verzenden
< Wist u dat wij iedere dag meer dan 10.000 bezoekers hebben op onze website
< Adverteren op Heusden.Nieuws.nl stuur een mail
