Een nieuwe Aflevering van Historisch Heusden geschreven door Bart Beaard en deze keer gaat deze aflevering over de Marialegende in Elshout 1. DE LEGENDE VERHAALT: ‘In de twaalfde eeuw zaait een Drunense boer vlas op zijn akker aan de Gorseweide. Vermoeid van zijn werk en door dorst gekweld, ziet hij opeens een majestueuze vrouw voor zich verschijnen.
Hij vraagt haar om drinken en het water, dat zij uit de nabijgelegen sloot schept, is het smakelijkste, dat hij ooit heeft gedronken. Terwijl hij zijn dorst lest, voelt hij de liefde voor Maria in zijn hart ontbranden en hij besluit, wanneer het vlas gerijpt is, een kapel ter ere van haar te zullen bouwen. Als hij de volgende dag bij zijn akker komt, ziet hij dat het vlas op wonderbaarlijke wijze tot rijpheid is gekomen. Hij plukt een handvol vlas en spoedt zich ermee naar de pastoor. Nauwelijks heeft dit gerucht zich onder de dorpsbewoners verspreid, of zij ijlen naar de Gorsweide om zich te overtuigen. Spoedig verrijst een kapel met op het altaar een beeld van de Moedermaagd. Hier verhoort Maria de gebeden van haar kinderen. Elshout wordt een bedevaartplaats’, aldus de mondelinge overleveringen, want oude geschriften hierover zijn niet bekend.
Parochie Oudheusden, Elshout en Hulten
De prediking van het geloof in Oudheusden vangt op het einde van de zevende eeuw aan door missionaris Suitbertus, een volgeling van H. Willibrordus, en er is al sprake van dat hij in 698 een kerk heeft ingewijd. Vanaf de 12e eeuw is de kerk van Oudheusden de spil van een uitgestrekte parochie Oudheusden, Elshout en Hulten. De geestelijke en wereldlijke grenzen vallen samen. Het zeggenschap en patronaatsrecht over de parochie ligt bij een religieuze instelling uit bisdom Luik, het kapittel van Sint-Jan, en gaat in 1285 voor de parochies Engelen, Hedikhuizen, Oudheusden en Vlijmen over naar de Abdij van Berne. De parochiekerk van Oudheusden, vermoedelijk uit 1297, is in 1572 door aanhangers van het protestantisme geplunderd en in 1579 in brand gestoken. Door het Staatse garnizoen van Heusden is de kerk toen afgebroken. De inboedel van de kerk is voortijdig overgedragen aan de kapel van Onze Lieve Vrouw in Elshout. De katholieke parochianen moeten voortaan kerken in de kapel van het kasteel van Oudheusden of in de kerken van Vlijmen of Drunen. De protestanten moeten kerken in Heusden. Na de Reformatie verplaatst het zwaartepunt van de Oudheusdense parochie zich naar Elshout, dat meer inwoners telt en waar de omstandigheden voor rooms-katholieke godsdienstoefeningen zich beter lenen. De Staten van Holland gaan er in 1722 mee akkoord dat op de plaats waar eens de Oudheusdense kerk gestaan heeft, in de onmiddellijke nabijheid van het kerkhof, voor de protestanten wordt begonnen met de herbouw van de kerk. Al op zondag 21 mei 1724 wordt de kerk ingewijd. Bij het Beleg van Heusden in 1795 is door het Franse leger de kerk verwoest.
Mariakapel in Elshout
In de parochie Oudheusden, Elshout en Hulten zijn sinds de 13e eeuw twee kapellen, namelijk een aan St. Agatha gewijde kapel in het dorp Elshout en een iets ten westen daarvan op de Gorseweide gelegen Mariakapel. Deze Maria- of Onze Lieve Vrouwekapel is vóór 1316 gebouwd en is een van de voorgangers van de huidige Elshoutse bedevaartskapel. De Sint Elisabethsvloed in 1421 heeft aan de kapel veel schade veroorzaakt, waarna deze wordt gerestaureerd.
In 1587 is de Mariakapel, waarschijnlijk van ouderdom, zo bouwvallig, dat pastoor Hendrik van den Dijc met zijn parochianen hem laat herstellen. Maar de Hervorming wil in 1589 een einde maken aan de Mariaverering. De legende verhaalt: ‘Aldus bloeit de verering van de lieve Moedermaagd voort, totdat de hervorming ze op treurige wijze komt verstoren. De protestanten maken zich meester van de kapel, doch vreemd genoeg, het beeld van de Moeder Gods hebben zij niet verbrijzeld. Zij werpen het, als een voorwerp van geen waarde, buiten het heiligdom. Maar de volgende morgen staat het beeldje weer op zijn oude plaats. En net zo dikwijls als het uit de kapel verwijderd is, keert het ook weer terug, totdat eindelijk enkele landlieden, die het oude geloof trouw zijn gebleven, het beeld in een boom terugvinden. Veiligheidshalve brengt nu een priester het naar de kerk van Oudheusden, maar niet Oudheusden doch Elshout is de uitverkoren plaats gebleven en het beeld keert terug naar de boom, waarin het gevonden is’.
Vanaf 1607 wordt door de bisschop en de abt van Berne toestemming gegeven om de kapel ook als parochiekerk te gebruiken. In 1678 wordt Martinus Veirdonck pastoor en onder zijn leiding wordt een nieuw bedehuis opgericht omdat de kapel te klein en te oud geworden is.
Tot schuurkerk verbouwd
In 1688 krijgen katholieken van Oudheusden en Elshout toestemming in laatst genoemde plaats een particuliere woning tot schuurkerk te verbouwen, die niet mag afwijken van andere huizen en schuren. Het beeld wordt in deze kerk geplaatst en door pastoor Martinus Veirdonck wordt bepaald dat voortaan ‘de Engel des Heren’ dagelijks geluid en zaterdags het lof ter ere van Maria gezongen zal worden. Sedert die tijd blijft de Wonderbare Moeder te Elshout vereerd en die verering is tot op heden ononderbroken voortgezet. In 1734 en in 1780 wordt de kerk verbouwd en vergoot.
In 1805 wordt Martinus Beckers pastoor en hij krijgt bekendheid door zijn dagboek. In 1827 is de schuurkerk door storm geteisterd. Herstel is nodig en in 1849 wordt de schuurkerk weer vergroot. De kerk wordt tot 1878 gebruikt. In 1829 is de Mariakapel bouwvallig en pastoor Neefs laat de kapel afbreken. Dan duurt het tot 1899 voordat er een nieuwe kapel komt.
De nieuwe kerk en het Mariaaltaar
In 1837 wordt Quirinus van den Bogaert pastoor en hij wil een nieuwe kerk bouwen en begint met een bouwplan. Op 15 april 1878 wordt de eerste steen gelegd en in april 1879 wordt de neogotisch kerk, onder architectuur van H.J. van Tulder, opgeleverd.
In februari 1876 wordt aan Elshouts beeldhouwer Hendrik van de Geld opdracht gegeven een Mariaaltaar te maken. Het altaar is toegewijd aan de Moeder des Heren waarin het beeld van de ‘Wonderbare Moeder’ in een nis een centrale plaats heeft. Het altaar krijgt later een plaats in de linkerzijkapel van de nieuwe kerk. Het is een geschenk van de parochianen. (wordt vervolgd)
Bart Beaard
De kerk van Oudheusden. De schade aan de kerk is in 1795 ontstaan bij het Beleg van Heusden door het Franse leger. Collectie SALHA
Het Mariabeeld stamt uit de 14e eeuw. Collectie Parochie Wonderbare Moeder.
Restanten van de schuurkerk aan de Kerkstraat, achter de pastorie. Collectie Toon Groot.
Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan. Aanvoerder van het lokale nieuws.
< Volg HeusdenNieuws ook via Facebook
< Wist u dat wij iedere morgen meer dan 2500 nieuwsbrieven verzenden
< Wist u dat wij iedere dag meer dan 10.000 bezoekers hebben op onze website
< Adverteren op Heusden.Nieuws.nl stuur een mail
