Een nieuwe Aflevering van Historisch Heusden geschreven door Bart Beaard en deze keer gaat het in deel 82 over Historisch Heusden Pruimendijk, vanaf Elshoutse Zeedijk tot de Hoge Maasdijk bij Aalburg. De Pruimendijk, aangelegd in de 13e eeuw, heeft gelopen vanaf de Elshoutse Zeedijk bij Doeveren in noordoostelijke richting naar Heesbeen en ten noorden van Heesbeen naar de Hoogen Maasdijk onder Aalburg.
De functie van de dijk is geweest dat het kwel- en regenwater van de polders in het Bovenland naar beneden stroomt en zich voor de Gemeenlandsche sluis te Doeveren ophoopt en de doorstroming naar de polders in het Benedenland belet. In de 19e eeuw wordt ten behoeve van het verdedigingswerk ‘De schans op Doeveren’ de ‘Batterij achter de Pruimendijk’ aangelegd. De Pruimendijk heeft dan ook de functie van water vasthouden bij inundaties. Bij de dijkdoorbraak van Nieuwkuijk in 1880 is de dijk voor een groot gedeelte door het water overgelopen en over een lengte van 28 meter bezweken waardoor er een enorme schade noordwaarts is ontstaan. De dorpen in het Benedenland zoals Dussen, Meeuwen, Babyloniënbroek, Drongelen en Doeveren zijn ondergelopen. Het gebied tot Werkendam stroomt geheel onder. Door de aanleg van de Bergsche Maas verliezen de dijken hun functies en verdwijnen zij geleidelijk uit het landschap.
Ontstaan van de Pruimendijk
De Grote of Zuidhollandse Waard is in de 13e eeuw van grote economische betekenis voor het Hertogdom Brabant. Het valt de graven van Holland dan ook niet moeilijk om de voordelen van de Waard in politieke invloedsfeer om te zetten m.b.t. het Land van Heusden, waarbij door graaf Floris V van Holland de Heer Jan III van Heusden betrokken wordt bij het bedijken van het gebied. De dijk blijft later bij de vele doorbraken een grote rol te spelen, vooral in de kritiek op het onderhoud daarvan. Ook krijgt Heer Jan III in een oorkonde van juni 1274 de aanleg en de schouw van de Pruimendijk, die aan de noordzijde van de Oude Maas wordt aangelegd.
Postsociëteit
Op het einde van de 17e eeuw is door de Postsociëteit een postrit met postiljons gestart tussen de Republiek der Verenigde Nederlanden en Zuid-Europa. De lijn start in Alfen (nu Alphen a/d Rijn), loopt over Drunen (de eerste plaats in het Generaliteitsland) en eindigt in Hamont (de eerste plaats in het Prinsbisdom Luik). Na de overtocht bij Sleeuwijk rijden de postiljons over Veen en nemen in Aalburg de route over de Pruimendijk langs Heesbeen en Doeveren, vervolgens de Elshoutse Zeedijk naar Drunen, waar een postwisselplaats is. De Postsociëteit heeft tot 1795 bestaan, wanneer Brabant geen Generaliteitsland meer is.
‘Batterij achter den Pruimendijk’ 1839-1886
Dit verdedigingswerk in de Stelling van Heusden wordt in 1839 aangelegd. De batterij is een rechthoekig aarden werk en door een twee meter brede sloot van de dijk afgescheiden. De functie is de bescherming van het schans Doeveren. De batterij beschikt over 2 kanonnen 12 cm. De Pruimendijk heeft ook een functie bij het inunderen van het zuidelijk gelegen gebied wanneer door de inundatie sluizen bij Hedikhuizen en in de Elshoutse Zeedijk water wordt ingelaten. In 1886 wordt het gerangschikt onder de vestingwerken van geen klasse, waarmee het zijn definitieve taak verliest. In 1926 wordt het als vestingwerk opgeheven.
De ramp van Nieuwkuijk
In de nacht van 29 op 30 december 1880 breekt de Heidijk bij Nieuwkuijk door en het water stroomt vervolgens richting Hedikhuizen en Oudheusden. Heusden weet zich door de wallen watervrij te houden door de toegangen met bekistingen gesloten te houden. In het gedeelte tussen Heusden en Heesbeen kan de Pruimendijk langs het Oude Maasje het toestromende water even tegenhouden, maar spoedig gaat het daar hoog overheen. De Pruimendijk is voor het grootste gedeelte in privé-handen en verkeert daardoor in slechte staat. Een gedeelte van de dijk is door het polderbestuur verhuurd aan boeren om er groenten te verbouwen. De dijk wordt hierdoor lager en het zand losser. Om het water af te voeren, worden diverse hulpgaten geopend. Het gevolg daarvan is dat er een sterke stroming ontstaat. Deze stroming is er waarschijnlijk de oorzaak van dat de Pruimendijk in Doeveren over 28 meter doorbreekt. In de tuinen van W. Zoetenbier en van de pastorie spoelt een wiel van zeven meter diep. Een groot gedeelte is vruchtbare grond. In maart 1881 wordt het gat in de dijk gedicht door het waterschap Polders van Doeveren en Genderen. Het bestuur acht het wel noodzakelijk dat de dijk verhoogd en versterkt moet worden. Maar in december 1881 blijkt dat het grootste gedeelte van de dijk nog niet verhoogd of versterkt is. Er wordt gewaarschuwd dat de dijk bij de minste hoge waterstand weer zal bezwijken.
De dijk verdwijnt
Na de aanleg van de Bergsche Maas raakt de Pruimendijk, in de volksmond ook wel ‘Ka’ genoemd, in verval. Er wordt geen onderhoud meer gedaan en boeren gebruiken het als landbouwgrond. Vervolgens verdwijnt er een gedeelte met de aanleg van de Provincialeweg en de Heesbeenseweg.
Met de herindeling van de stukken landbouwgrond en de aanleg van een net sloten tijdens de ruilverkaveling in de 60-er jaren wordt de Pruimendijk door bulldozers vlak geschoven. Kees van Everdingen sr. komt vanwege de cultuurhistorische waarde van de Pruimendijk in actie en ruilt een stuk grond van hem in Herpt tegen een grondstuk ten zuiden van het nog intact gebleven restant van de Pruimendijk. Op het grondstuk plant hij een aantal bomen en bestemt het ontstane bosje voor de jacht. Inmiddels zijn de bomen wat hoger geworden en is het bosje in 1995 aan Natuurmonumenten verkocht. Als men van Doeveren naar Heesbeen rijdt, ziet men rechts dat bosje. Daarin ligt circa 75 meter restant van de Pruimendijk.
Bart Beaard
Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan. Aanvoerder van het lokale nieuws.
< Kijk hier voor agenda
< Volg HeusdenNieuws ook via Facebook
< Wist u dat wij iedere morgen bijna 3250 nieuwsbrieven verzenden
< Wist u dat wij iedere dag meer dan 10.000 bezoekers hebben op onze website
< Adverteren op Heusden.Nieuws.nl stuur een mail
