Een nieuwe Aflevering van Historisch Heusden geschreven door Bart Beaard en deze keer gaat het in deel 85 van Historisch Heusden over H. Johannes Geboortekerk van Nieuwkuijk. Door de gezamenlijke oorlogshandelingen van de Duitsers en de Engelsen wordt in 1944 een eind gemaakt aan het voortbestaan van de neogotische kerk uit 1874.
De Engelsen schieten de kerk uit de verte vol gaten en scheuren en de Duitsers steken haar op de vooravond van hun vertrek in brand. Op 5 november stort de ranke toren brandend naar beneden. De eerste tijd hebben de parochianen bij Mol-Pauwels ‘gekerkt’ en daarna tien jaar lang in het patronaatsgebouw. Pastoor H.G. Becx staat voor de opgave om een nieuwe kerk te bouwen. De kerk wordt een schepping van ir. Nico van der Laan van Architectenbureau Van der Laan en Hansen uit ’s-Hertogenbosch en wordt gepland op dezelfde plaats waar de oude kerk gestaan heeft. Dankzij vele dorpsactiviteiten zijn er voldoende middelen om tegelijkertijd ook de toren te bouwen.
Het ontwerp en de opdracht
In 1949 heeft architect Nico van der Laan al een eerste ontwerp van een kerk gemaakt. Wat architectonische opzet en indeling betreft is het ontwerp geënt op een vroegchristelijke basiliek met een westwerk als voorgevel aan de straat. In 1952 schuift hij dit ontwerp ter zijde om plaats te maken voor een heel ander concept, namelijk een centraalbouw met een juxtapositie (naast elkaar plaatsen) van negen vierkanten of cella’s, waartussen grote gemetselde lage scheibogen. Er ontstaat hierdoor een midden met een aantal nevenruimten. De inspiratie voor dit ontwerp is van de Romeinse Hagia Sophia te Instanbul. Met sobere middelen wordt een doelmatig en monumentaal bouwwerk verkregen. Vergeleken met eerdere ontwerpen in de vormentaal van de Delftse School, waarbij het metselwerk rijkelijk versierd is en met een veelheid aan ornamentiek, is er in dit ontwerp een grote versobering gehanteerd. Een kerk met een intiem karakter, eenvoudig en ingetogen sfeer. Bij de ordonnantie (het in de maat zetten) is de methodiek van het plastische getal toegepast, een kenmerk van Bossche Schoolarchitectuur en een ontwikkeling van de Benedictijner monnik Dom Hans van der Laan, een broer van Nico van der Laan.
De gemeente Vlijmen schenkt het benodigde extra grondoppervlak, groot 47,99 are, voor het symbolische bedrag van ƒ1,- . In augustus 1953 wordt de bouw van de kerk voor ƒ350.000 gegund aan de Nieuwkuijkse aannemer J. de Bonth-van Hulten. De kosten worden grotendeels betaald door het Ministerie van Wederopbouw en Volkshuisvesting. De opdrachtgever is het kerkbestuur, aangestuurd door het bouwbureau van bisdom ‘s-Hertogenbosch. Pastoor Becx legt de eerste steen op 3 april 1954 en bisschop Mgr. Mutsaerts wijdt op 20 juni 1955 de kerk in. De twaalf wijdingskruisjes die de muren van het kerkgebouw decoreren herinneren nog hieraan. Het bankenplan rond het hoofdaltaar bevat 750 zitplaatsen.
De bouw van de kerk
De centraalbouw is een vierkant met zijden van 36,8 meter en is opgedeeld in 9 kleinere vierkanten. Het middelste vierkant is opgetild, als een koepel, waardoor licht van boven, centraal in de ruimte valt. De laag aangezette rondbogen die het grondplan in 9 ruimtes verdelen, geven de kerk een intiem karakter. De vier hoekvierkanten hebben een plat dak, de overige vier hebben een zadeldak, gezamenlijk een Grieks kruis vormend, rondom de centrale vierkante koepel. Door de toevoeging van de drie abciden aan de achterzijde voor het liturgisch centrum en het entreeportaal aan de voorzijde wordt de symmetrische hoofdopzet van de kerkruimte doorbroken.
De kerk is opgetrokken in een vrij lichte, handvorm baksteen in wild verband en doorgestreken voegwerk, zoals gebruikelijk bij de Bossche Schoolarchitectuur in die periode. De zadeldaken zijn afgedekt met blauw gesmoorde Verbeterde Hollandse pannen.
De breedte van het front is 52 meter. Een voorportaal of portico leidt naar de hoofdingang. De dubbele deuren ervan worden gescheiden door een deelzuil of trumeau in beton, die voorzien is van een natuurstenen reliëf met een beeltenis van Johannes, hier afgebeeld met zijn handen omhoog, en boven hem een zon. Het reliëf ondersteunt een betonlatei, met de erboven gelegen puntgevel. Het reliëf is een ontwerp van beeldhouwer Leo Geurtjes uit ’s-Hertogenbosch en is het enige beeldhouwwerk dat in de gevels van de kerk aanwezig is. Een gevelsteen in de linkerzijmuur van het portaal vermeldt bouwheer en bouwjaar.
Het smeedwerk en de lichtkronen met een diameter van 6 meter zijn door de smederij Harrie de Bonth gemaakt. De glas-in-loodramen door Toon Ninaber-van Eyben. Op de begane grond van de toren is de achtkantige doopkapel met natuurstenen doopvont gerealiseerd.
‘Vrolijke Torenbouwers’
Van Rijkswege is er vanwege bezuinigingsoverwegingen aanvankelijk geen bijdrage voor de bouw van een kerktoren. Toenmalig pastoor Becx legt zich daar niet bij neer. Hij vindt een kerk zonder toren geen kerk. Kapelaan Speekenbrink is het met zijn pastoor volledig eens en gaat samen met de leiders van de verkennersgroep “Garcia Moreno”, een werkgroep vormen. Later komt er een werkgroep bij, ‘Vrolijke Torenbouwers’, en zij zorgen middels vele activiteiten voor de benodigde middelen.
De vierkante toren is door een tussenportaal met de kerk verbonden. Het heeft een terugspringende open klokkenstoel met rondbogen, afgedekt door een tentdak. De hoogte is 35,1 meter. In de toren hangen drie luid- en slagklokken, vervaardigd door Firma Eijsbouts uit Asten. Eén is door Gemeente Vlijmen geschonken en één door de Lambertusparochie uit Drunen. Het verlichte torenuurwerk is vanwege het algemeen belang door Gemeente Vlijmen betaald. Kritiek is er op de plaats van het huis van H. Loonen vóór de kerk. Maar het probleem is veroorzaakt door de plaatsverandering van de toren, wanneer het woonhuis al gebouwd is.
Pastorie
Circa 2 jaar vóór de aanvang van de bouw van de kerk is in de jaren ‘50 de pastorie herbouwd, ook naar een ontwerp van ir. N. van der Laan en W. Hansen. Hier is de hoofdvorm van het oorspronkelijke, in 1944 verwoeste gebouw, als uitgangpunt genomen. Ook de kenmerkende gevelopeningen met rondbogen zijn nog een erfenis van de oude pastorie.
Bart Beaard
Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan. Aanvoerder van het lokale nieuws.
< Kijk hier voor agenda
< Volg HeusdenNieuws ook via Facebook
< Wist u dat wij iedere morgen bijna 3250 nieuwsbrieven verzenden
< Wist u dat wij iedere dag meer dan 10.000 bezoekers hebben op onze website
< Adverteren op Heusden.Nieuws.nl stuur een mail
