Een nieuwe Aflevering van Historisch Heusden geschreven door Bart Beaard en deze keer gaat het in deel 106 van Historisch Heusden over Gouverneur van Freisheim en zijn monumenten in Heusden. Wanneer men in de Catharijnekerk komt valt meteen in het koor het prachtige epitaaf op, dat Johan Theodoor baron van Freisheim tijdens zijn leven heeft laten oprichten.
Het monument met de liggende figuur van de baron is een ontwerp van Jacob Marot en het is vervaardigd door beeldhouwer Jan Baptista Xavery. Hij ligt vlakbij begraven in een graf, afgedekt met een zwart-witte marmeren grafsteen.
Wie is de baron?
Johan Theodoor Baron van Freisheim, zoon van Godfried baron van Freisheim en Catharina Amya, is op 7 oktober 1642 in Aken geboren. Zijn vader was generaal en kolonel van een regiment kurassiers in dienst van keizer Ferdinand III. Van Friesheim is zijn loopbaan begonnen als page (6-jarige kindsoldaat) bij prins Willem III en in 1665 werd hij vaandrig in het Nederlandsche Regiment Infanterie. Op 1 december 1674 volgde voor hem overplaatsing in gelijke rang bij de Gardes te voet, waarna bevordering respectievelijk tot luitenant-kolonel, brigadier der Infanterie, generaal-majoor en luitenant-generaal op 12 april 1704. De generaal verkreeg op 17 juni 1688 commissie als commandeur van Heusden. De post van generaal over de troepen van de Staat en van de legers van Koning Karel III werd aan Van Friesheim toevertrouwd op 29 april 1708. De oorlog tegen de Fransen begon in Spanje en Portugal in 1704 en hij heeft daarin bij het Nederlandse leger met grote toewijding deel van uitgemaakt. Hij stond aanvankelijk in eigen commando onder de ‘maître du camp’ generaal Baron Fagel, in hoedanigheid van generaal-majoor met de titel van ‘sergeant generaal de bataille’. De meeste veldtochten heeft hij onder prins Willem III meegemaakt. Legerchef Van Freisheim voerde in de beruchte slag van Almansa in de Spaanse Successie oorlog op 25 april 1707 persoonlijk de tweede linie aan, maar nog in datzelfde jaar wendde hij zich tot de Staten-Generaal met het verzoek om na een diensttijd van 50 jaren ontheven te mogen worden van zijn bezwaarlijk geworden taak, vooral in verband met zijn zorgelijk geachte lichamelijke toestand.
Tweemaal is hij getrouwd geweest, eerst met Anna Hesselt van Dinther. Van dit huwelijk zijn twee zoons, die beide hoge militaire posten hebben bekleed, en een dochter. In 1710 trouwde hij met Elisabeth Baronesse van Doys. Na zijn repatriëring uit het Iberisch schiereiland kwam hij op 7 februari 1709 in aanmerking voor het commando over de belangrijke frontier-vesting Heusden met haar onderhorige forten. Jarenlang heeft hij Heusden mogen resideren. Toen evenwel in januari 1733 Reinhard Vincent Graaf van Hompesch tot Walborg en Stevensweert, de bevelhebber van ’s-Hertogenbosch, overleden was, hebben de Staten Van Freisheim in diens plaats als zodanig aangewezen. Maar de benoemde stierf toevallig ook in datzelfde jaar, op 24 maart 1733, zodat hij niet of nauwelijks meer uit Heusden naar de Brabantse hoofdstad verhuisd kon zijn. Begrijpelijk is het dat het epitaaf ‘te zijner ere’ in Heusden geplaatst is. ‘Moge het daar nog lang blijven bestaan, niet alleen omdat het een bijzonder kunstwerk vormt, maar ook omdat het de nagedachtenis levendig houdt van een voortreffelijk legeraanvoerder ten tijde van de Republiek’.
Het epitaaf
Het epitaaf is een monument, niet op het graf, maar tegen de muur van het koor. Ter plaatse is het middelste venster aan de onderzijde ingekort en het ontstane gat is dichtgemetseld. Het epitaaf is in 1628 opgericht en is opgebouwd uit een zwart hardstenen voetstuk en een beeldhouwwerk in wit licht geaderd marmer. Het omvat een liggend figuur van Van Freisheim, in wapenuitrusting, met helm aan de voeten en omgeven met stoot- en steekwapens. In de rechterhand heeft hij een papierrol. Erboven is een engel met een herdenkingsschild met de tekst:
Aº MDCCXXXIII, XXIII MARTII, SILVÆ DUCIS ARCIUMQUI SUBIACENTIUM PRÆFECTUS OBIIT en vertaald: ‘Hij overleed op 23 maart in het jaar 1733 als Prefect van ’s-Hertogenbosch en de onderhorige forten’.
Naast de engel zijn de wapenkwartieren van zijn voorouders: FREISHEYM, WAGSTENDONCG, AMYA en SUYLEYN. Aan de bovenzijde van het monument is het wapen van Van Freisheim. Onder aan het voetstuk is een witmarmeren schedel met gekruiste beenderen, een symbool dat wijst op de kortstondigheid van het leven en de betrekkelijkheid van alles. In het voetstuk is de naam Marot, de ontwerper, gegrift en in het ornament onder zijn arm de naam Xavery, de beeldhouwer.
Op het voetstuk staat de Latijnse tekst:
D:O:M:, HIC JACET GENERIS NOBILITATE CLARUS ET STRENUUS MILES DOMINUS JOHANNES THEODORUS LIBER BARO DE FREISHEYM. DUM VIVERET DUX ET MAGISTER COPIARUM PEDESTRIUM SUB AUSPICIIS ILLUSTRIUM AC PRÆPOTENTIUM DOMINORUM STATUUM GENERALIUM UNITARUM PROVINCIARUM; PRÆTORIANÆ LEGIONIS HOLLANDICÆ ET WESTFRISICÆ TRIBUNUS NEC NON CATHOLICÆ MAJESTATIS CAROLI III. REGIS HISPANIÆ PEDITUM IMPERATOR ET MAGISTER CIVITATIS HEUSDANAE ARCIUMQUE SUBJACENTIUM CUBERNATOR EXCELLENTISSIMUS OBIIT ANNO 1733. HOC MONUMENTIUMVIVENS POSUIT.
De vertaling van deze tekst:
‘Voor de opperste, hoogste God. Hier rust de weledelgeboren, beroemde en ondernemende soldaat, de Heer Johannes Theodorus, Baron van Freisheym. Tijdens zijn leven was hij generaal en meester van de troepen te voet onder het opperbevel van de doorluchtige en hoogvermogende Heren Staten Generaal en de Verenigde Provincies; overste van het Hollandse en Westfriese lijfwachten-regiment. Ook was hij onder de katholieke Majesteit Karel III, Koning van Spanje, commandant en meester van de infanterie van de stad Heusden en de onderhorige forten de zeer uitstekende Gouverneur. Hij overleed in het jaar 1733. Dit monument is tijdens zijn leven opgericht’.
De grafsteen
Van Freisheim ligt begraven in een grafkelder in het koor van de kerk en heeft een zwart-witte grafsteen in de kerkvloer. In het witte gedeelte is de volgende tekst: D:O:M: (DEO OPTIMA MAXIMO), HIER LECHT DEN HOOGH WEL GEB: HEER IOHAN TEODOOR
BARON VAN FREISHEIM. GENERAEL EN CHEF VAN D’ARMEE VAN HH.HH.M:M: COLON: EN CAPT: VANT REGIM. GUARD. TE VOET. GENERAEL VAN D’INFANTERIE VAN DE LEGERS VAN SYN KEYSERL: EN CA.THOL: M: CAREL DEN VI. GOUVERN: VAN ‘SHERTOGENBOSCH EN DE ONDERHORIGE FORTEN. &:&:&: OBIIT DEN XXIII MAERT ANNO MDCC. XXX III.
De transcriptie van deze tekst:
‘Aan de opperste, hoogste God. Hier ligt de hoogwelgeboren heer Johan Theodoor, baron van Freisheim, generaal en commandant van het leger der Staten-Generaal, kolonel en kapitein van het regiment lijfwachten te voet; generaal van de infanterie van de legers van zijne keizerlijke en katholieke majesteit Karel VI; gouverneur van ’s- Hertogenbosch en de ondergeschikte forten; enzovoorts (3x). Hij overleed op 23 maart in het jaar 1733’.
Bart Beaard
Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan. Aanvoerder van het lokale nieuws.
< Kijk hier voor agenda
< Volg HeusdenNieuws ook via Facebook
< Wist u dat wij iedere morgen meer dan 3750 nieuwsbrieven verzenden
< Wist u dat wij iedere dag meer dan 10.000 bezoekers hebben op onze website
< Adverteren op Heusden.Nieuws.nl stuur een mail
