Een nieuwe Aflevering van Historisch Heusden geschreven door Bart Beaard en deze keer gaat het in deel 108 van Historisch Heusden over Heusden, de oorsprong. Niet alleen de vestingstad Heusden aan de Maas, maar ook de Oostelijke Langstraat en de Drunense Duinen behoren sinds de gemeentelijke herindeling tot de nieuwgevormde fusiegemeente Heusden.
Per 1 januari 1997 zijn de voormalige gemeenten Drunen, Vlijmen en Heusden samengevoegd tot één gemeente met in totaal 41.600, nu 45.000 inwoners. Deze nieuwe gemeente omvat elf historische kernen: Drunen, Doeveren, Elshout, Haarsteeg, Hedikhuizen, Heesbeen, Herpt, Heusden, Nieuwkuijk, Oudheusden en Vlijmen, verspreid over een oppervlakte van bijna 8.000 ha.
Hoe zijn de elf kernen ontstaan?
- Bij Keizerlijk Decreet van Napoleon op 14 mei 1810, het huidige Nederland behoort dan tot het Franse Keizerrijk, zijn de gemeentes (communes) ingesteld.
- Op 25 april 1935 komt de wet (Staatsblad 1935 no. 204) tot stand, waarbij de gemeenten Hedikhuizen, Herpt, Nieuwkuijk en Oudheusden met ingang van 1 mei 1935 worden opgeheven en de gemeenten Drunen, Heusden en
Vlijmen worden uitgebreid.
- In de loop der tijd is nog een aantal veranderingen doorgevoerd, onder andere ten gevolge van de aanleg van de Bergsche Maas.
- Vóór de herindeling per 1 januari 1997 kennen we de volgende gemeentelijke indeling:
< Drunen, bestaande uit de kernen Drunen en Elshout
< Heusden, bestaande uit de kernen Doeveren, Hedikhuizen, Heesbeen, Heusden, Herpt en Oudheusden.
< Vlijmen, bestaande uit de kernen Haarsteeg, Nieuwkuijk en Vlijmen.
- Op woensdag 29 mei 1996 beslist de Tweede Kamer positief over de herindeling per 1 januari 1997. Een probleem is er wel met Giersbergen en 1300 ha van de Drunense Duinen die met ‘Amendement 68’ per ongeluk naar de gemeente Loon op Zand gaan. Al snel wordt dit besluit door een novelle, een beperkte wetswijziging, teruggedraaid.
- Op 1 januari 2022 bestaat de gemeente Heusden 25 jaar.
Drunen
Vanaf 1810 tot de herindeling op 1 januari 1997 is Drunen een zelfstandige gemeente. In 1821 is de buurtschap Hulten toegevoegd en in 1935 de kern Elshout.
Doeveren
Vanaf 1810 zijn de buurtschappen Drongelen, Hagoort, Gansoijen en Doeveren samengevoegd tot de nieuwe gemeente ‘Drongelen, Doeveren, Hagoort en Gansoijen’. Deze naam blijft gehandhaafd tot 1908 en dan wordt de naam gewijzigd in gemeente Drongelen. Dat is een gevolg van de aanleg van de Bergsche Maas, waardoor de buurtschappen Gansoijen en Hagoort (voor een deel) verdwenen en de kern Doeveren aan de zuidzijde van de Bergsche Maas is komen te liggen. Vanaf 1923 behoort de kern Doeveren bij de dan vergrote gemeente Eethen en vanaf 1973 bij de gemeente Heusden. Sindsdien vormt de Bergsche Maas ook de gemeentegrens.
Elshout
Vanaf 1810 tot 1821 behoort de kern Elshout tot de gemeente ‘Oudheusden, Elshout en Hulten’ en vanaf 1821 tot 1935 tot de gemeente ‘Oudheusden en Elshout’. Na de herindeling van 1935 behoort de kern Elshout tot de gemeente Drunen.
Haarsteeg
Vanaf 1810 tot de herindeling in 1935 is het grondgebied van de kern Haarsteeg verdeeld over vier gemeenten:
- Haarsteegs gedeelte van de gemeente Hedikhuizen:
– de noordzijde van de Haarsteegsestraat en de noordzijde van De Hoeven tot ‘t Bijltje
– de oostzijde van de Mommersteeg vanaf nummer 80a in noordelijke richting
– Mr. Prinsenstraat, Ipperhoeve, Oude Haven en Inlaagdijk
- Haarsteegs gedeelte van de gemeente ‘Herpt en Bern’:
– de noordzijde van De Hoeven vanaf ‘t Bijltje in westelijke richting tot de grens met Elshout.
- Haarsteegs gedeelte van de gemeente Vlijmen:
– de zuidzijde van de Haarsteegsestraat in westelijke richting tot aan de Laan van Onsenoort, waar nu het kruisbeeld staat.
- Haarsteegs gedeelte van de gemeente ‘Nieuwkuijk en Onsenoort’:
– de zuidzijde van de Haarsteegsestraat vanaf de Laan van Onsenoort (kruisbeeld) in westelijke richting en de zuidzijde van De Hoeven in westelijke richting tot aan de grens met Elshout.
Na de herindeling van 1935 behoort de kern Haarsteeg tot de gemeente Vlijmen, behalve het gedeelte dat tot de gemeente ‘Herpt en Bern’ heeft behoord. Dat gedeelte is naar de gemeente Heusden gegaan.
Hedikhuizen
Vanaf 1810 tot de herindeling in 1935 behoort de kern Hedikhuizen met de buurtschap Luttelherpt en het Haarsteegs gedeelte tot de gemeente Hedikhuizen. Na de herindeling van 1935 behoren de kern Hedikhuizen en de buurtschap Luttelherpt tot de gemeente Heusden en de buurtschap Haarsteeg-Noord tot de gemeente Vlijmen.
Heesbeen
Vanaf 1810 tot 1908 behoort de kern Heesbeen tot de gemeente ‘Eethen, Genderen en Heesbeen’. In 1819 is de naam veranderd in gemeente ‘Heesbeen, Eethen en Genderen’’. Vanaf 1908 tot 1923 is de naam van de gemeente Genderen en vanaf 1923 tot 1972 gemeente Eethen. Een probleem van de kern Heesbeen is geweest dat het van de rest van de gemeente gescheiden is door de Bergsche Maas. Vanaf 1973 behoort de kern Heesbeen bij de gemeente Heusden en sindsdien vormt de Bergsche Maas ook de gemeentegrens.
Herpt
Vanaf 1810 tot de herindeling in1935 behoort de kern Herpt en het Haarsteegs gedeelte tot de gemeente ‘Herpt en Bern’. Na de herindeling van 1935 behoort deze gemeente tot de gemeente Heusden. In 1958 is de buurtschap Bern overgegaan naar de gemeente Kerkwijk in Gelderland, waarmee ook de Provinciale grens veranderd is. Op 1 januari 1999 is de gemeente Kerkwijk overgegaan in de gemeente Zaltbommel.
Heusden
Vanaf 1810 tot de herindeling in 1997 behoort de stad Heusden tot de zelfstandige gemeente Heusden. In 1935 zijn aan de gemeente de kernen Herpt, Hedikhuizen en Oudheusden toegevoegd , alsook de buurtschap Luttelherpt. In 1958 is de buurtschap Bern overgegaan naar de gemeente Kerkwijk. De kernen Doeveren en Heesbeen zijn in 1973 aan de gemeente Heusden toegevoegd.
Nieuwkuijk
Vanaf 1810 tot de herindeling in 1935 is de kern Nieuwkuijk met de buurtschap Onsenoort en het Haarsteegs gedeelte de gemeente ‘Nieuwkuijk en Onsenoort’. Na de herindeling in 1935 is deze gemeente als kern Nieuwkuijk aan de gemeente Vlijmen toegevoegd.
Oudheusden
Vanaf 1810 tot 1821 behoort de kern Oudheusden tot de gemeente ‘Oudheusden, Elshout en Hulten’ en vanaf 1821 tot 1935 tot de gemeente ‘Oudheusden en Elshout’. In 1821 is de buurtschap Hulten aan de gemeente Drunen toegevoegd. Na de herindeling van 1935 behoort de kern Oudheusden tot de gemeente Heusden.
Vlijmen
Vanaf 1810 tot 1820 behoort de kern Vlijmen tot de gemeente ‘Vlijmen en Engelen’. De kern Engelen is in 1820 gemeente Engelen geworden en de kern Vlijmen wordt dan gemeente Vlijmen. Met de herindeling van 1935 worden de kernen Haarsteeg en Nieuwkuijk aan de gemeente Vlijmen toegevoegd. De buurtschap of nieuwbouwwijk De Vliedberg heeft altijd tot de kern Vlijmen behoord.
Bart Beaard
