Historisch Heusden: Ruilverkaveling Heusden – Vlijmen
Een nieuwe Aflevering van Historisch Heusden geschreven door Bart Beaard en deze keer gaat het in deel 96 van Historisch Heusden over Ruilverkaveling Heusden – Vlijmen. In november 1945 belegt het kringbestuur van de Noord-Brabantse Christelijke Boerenbond een vergadering over de ruilverkaveling voor het gebied Heusden-Vlijmen.
De verkaveling is een vereiste om tot meer welvaart in de streek te komen. De waterstaatkundige toestand, concentratie van waterschappen, boerenbedrijven met kleine en verspreid liggende kavels en slechte wegen, zijn problemen die om een oplossing vragen. In 1956 verschijnt onder redactie van landbouwconsulent ir. A.H. Crijns een boek: “De schijnwerper op de Oostelijke Langstraat’. Het geeft de nodige impulsen om de voorbereiding van de ruilverkaveling met kracht ter hand te nemen. In 1957 wordt de “Streekverbeteringcommissie Oostelijke Langstraat” ingesteld en op het einde van 1959 ronden zij de studie af met een omvangrijke publicatie: “Agrarische Reconstructie”.
Agrarische Reconstructie
Het boek ‘Agrarische Reconstructie’ over de ruilverkaveling Heusden-Vlijmen is een initiatief van heemkundekring Onsenoort. Een boekwerk met 175 pagina’s, in een oplage van 2000 stuks, waaraan vijfentwintig autoriteiten en deskundigen hun bijdrage hebben geleverd. Hun bijdragen richten zich onder meer op het historische-, het water- en staatkundige-, het landschappelijke-, het agrarische-, het industriële-, het sociale- en het planologische facet van de streekontwikkeling.
Voorbereiding
Het project omvat het gebied tussen Langstraatspoorlijn, Drongelens Kanaal, Bergse Maas, Bokhoven en Engelen. Met inzet van de Amerikaanse Marshallgelden kan de uitvoering van het project voor 70% door de overheid betaald worden. De stemgerechtigden dragen 30% bij.
De overheidsinstantie Cultuur Technische Dienst Tilburg deed de voorbereiding van het plan. Deze Dienst had een Bureau voor Uitvoering in de Julianastraat in Vlijmen, waar M.A. van Wagenberg, ook voorzitter van de Streekverbeteringscommissie, de dagelijkse leiding had. De commissie had vier studiegroepen: landbouw, tuinbouw, agrarisch sociale voorlichting en huishoudelijke voorlichting. A. Kamp, directeur Landbouwschool in Nieuwkuijk, zorgde voor de voorlichting aan de betrokkenen.
Kavelruil
Door de commissie is allereerst een lijst opgesteld van rechthebbenden of grondeigenaren met de gegevens over hun grond en onroerend goed. Per kadastraal perceel wordt een schatting gemaakt en een groep van drie taxateurs stellen de ruilwaarde vast. In het totaal gaat het om ±9.000 ha (hectare) over 11.000 versnipperde percelen van 5.000 grondeigenaren (waaronder boeren met eigen grond) en 1200 pachters.
De grondeigenaren zijn vervolgens uitgenodigd voor een wenszitting, waarin zij als rechthebbenden hun wensen hebben kunnen uitspreken. Vervolgens heeft de Cultuur Technische Dienst Tilburg een plan van wegen en waterlopen ontworpen. De eigenaar moet zijn evenredig deel terugontvangen, verminderd met de ruimte en de kosten van het nieuwe stelsel van wegen en waterlopen.
Heel belangrijk en leidend hierbij is dat de toewijzing van bewoning en bebouwing overeenkomt komt met het deel dat de rechthebbende zelf heeft ingebracht. Krijgt hij meer toebedeeld dan moet hij bijbetalen en omgekeerd krijgt hij geld uitgekeerd. Pachters krijgen dezelfde behandeling als de eigenaren, zij krijgen ook zeggenschap in de verkaveling. Bij de inrichting wordt het gebied tussen Elshout, Drunen en Haarsteeg een tuinbouwgebied. Ook zijn er mogelijkheden voor bedrijfsverplaatsing naar de Domeinbedrijven in de Noordoost- en Flevopolder. Er komen vijf bedrijfstypen: volle gronds groentebedrijven van anderhalf hectare met minstens vijf hectaren plat glas, bedrijven voor klein fruit en groente van vier hectare, fruitteeltbedrijven van zeven hectare, gemengde bedrijven van vijftien hectare en weidebedrijven van achttien hectare.
Het project
Op 10 december 1959 is de stemming. Er zijn 4284 stemgerechtigden (8846 hectare): 3973 stemmen voor (8015 ha), 311 stemmen tegen (831 ha). Het worden ±3000 percelen. De opdracht voor uitvoering wordt door de plaatselijk commissie gegeven. In 1960 heeft N.V. Grontmij de opdracht gekregen en voert de directie. De uitvoering is opgedeeld in de jaarblokken of complexen ’60 t/m ’66. Bij de ontwerpen van waterstaatkundige werken, zoals de gemalen, is de N.V. Grontmij nauw betrokken. Veel graafwerkwerkzaamheden worden uitbesteed aan aannemersbedrijf Gerrit de Koning uit Genderen. Op 1 november 1969 is de kavelovergang van het gehele gebied. Op de kavels mogen dan geen meerjarige gewassen staan en het land moet geploegd worden”. Voor het kadaster ontstaat een minuuttoestand, zijnde een nieuwe beginstand. De gehele streekverbetering is nu afgesloten en de totale kosten zijn 42 miljoen gulden geweest.
Verkaveling en waterbeheersing
Het polderlandschap ondergaat een metamorfose. Het slagenlandschap verdwijnt, sloten worden gedempt, heggen en houtwallen verdwijnen, het gebied wordt geëgaliseerd. Grotere kavels worden gemaakt, ondoordringbare bodemlagen worden gebroken en waar nodig wordt een drainagesysteem aangelegd. Ook wordt een doelmatige waterbeheersing aangelegd: nieuwe sloten worden gegraven met stuwen en duikers, totaal 120 km. Het water, oostelijk van de Hoge Maasdijk in Haarsteeg, stroomt in de Groenendaalse Wetering en wordt bij het nieuwe Gemaal Groenendaal in Hedikhuizen in de Maas gepompt. Het water, westelijk van de Hoge Maasdijk, stroomt in de Koningsvliet of Oude Maas naar gemaal Gansoijen in Doeveren en wordt daar in de Maas gepompt. Voor de inmaling voor de hogere zandgronden in het zuidelijk gebied zijn in het Drongelens Kanaal twee vijzelgemalen gebouwd. Veertien kleinere waterschappen gaan in 1964 op in waterschap Maas- en Diezepolders, mr. H Stieger, burgemeester van Drunen, wordt dijkgraaf.
Wegen
In de polders wordt een wegennet aangelegd, waardoor de boerderijen en de kavels beter bereikbaar worden. Een wegennet met geschikte bruggen over de waterlopen. Totaal 135 km. De Langstraatweg, nu Maasroute A59, wordt aangelegd, alsook de provinciale weg Drunen-Heusden N267.
Boerderijen en tuinderijen
Dan volgt de uitvoering van het plan: boeren stoppen, boeren verhuizen naar een nieuw gebouwd bedrijf, boeren kopen of pachten in Groningen, in de Noordoost- of Flevopolder een boerderij. Anderen beginnen een nieuwe vorm van landbouw, tuinbouw of veeteelt; het moeten goed georganiseerde bedrijven worden. In totaal zijn er 150 boerderijen van de in totaal 700 deelnemende bedrijven uit de dorpskernen verplaatst naar de nieuwe polders in het buitengebied. De boerderijen zijn gebouwd met een modernere bedrijfsvoering. Ook doet de mechanisatie haar intrede. Moderne landbouwmachines verschijnen en er ontstaan loonbedrijven. In het tuinbouwgebied is het glasareaal voor de groenteteelt sterk toegenomen. Later ontstaat er specialisatie met intensieve vollegrondstuinbouw en met grotere glasbedrijven en stookteelten.
Bart Beaard
Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan. Aanvoerder van het lokale nieuws.
< Kijk hier voor agenda
< Volg HeusdenNieuws ook via Facebook
< Wist u dat wij iedere morgen meer dan 3500 nieuwsbrieven verzenden
< Wist u dat wij iedere dag meer dan 10.000 bezoekers hebben op onze website
< Adverteren op Heusden.Nieuws.nl stuur een mail
