Monumenten en Heusdens Erfgoed: Wereldreiziger Olivier van Noort woonde op Putterstraat 1a

Ad Hartjes

Pandhistorie: We mogen aannemen dat, wanneer rond 1340 de stadsmuren gebouwd werden, er op deze locatie al bebouwing was. Ook dat met de stadsbrand van 1572 het hoekhuis verwoest werd en nadien herbouwd werd. Het Verpondingregister van Heusden vermeldt in 1602 dat het pand als ‘stadshuis’ werd verhuurd aan het garnizoen.

In de periode van 1614 tot 1620 was garnizoenscommandant Olivier van Noort de bewoner. Toen in 1621 de huidige voorzetgevel als een Dordtse trapgevel gebouwd werd, was Gerard Fockestar eigenaar. De kraagsteen met het jaartal 1621 in de middelste colonet herinnert hier nog aan. Het pand kreeg in de loop der tijd een groot aantal eigenaren, bewoners en bestemmingen. In het begin van de 20e eeuw werd de trapgevel verwijderd en werd aan de gevelbovenzijde een kroonlijst gebouwd. Omstreeks 1963 is de buitenzijde van het pand gerestaureerd. Van de gevel is toen het pleisterwerk verwijderd en het metselwerk gerestaureerd.

Olivier van Noort (1558-1627)
Zijn naam staat in het Register vermeld als ‘Den Admirael Olivier van Noort’. In het Bevolkingsregister staan ook nog een achttal persoonsnamen met de toevoeging ‘Soldaet onder Capiteijn Olivier van Noort’. Ontdekkingsreiziger Van Noort was de eerste Nederlander die de aarde volledig omzeilde. Hij vertrok op 13 september 1598 met vier schepen en 250 bemanningsleden. Drie jaar later, op 26 augustus 1601, kwam hij terug met één boot, de Mauritius, en 35 man. Meteen erna werd hij Infanteriecommandant van de Staatse Troepen in de strijd tegen de Spanjaarden tijdens het Beleg van Oostende (5.7.1601–22.9.1604). Hierna werd hij Garnizoenscommandant in Heusden. Vervolgens was hij dat in de periode 1620-1626 in Schoonhoven. In die plaats overleed hij op 22 februari 1627. In Schoonhoven wordt hij geëerd met een grafmonument, een standbeeld en een straatlantaarnconsole.

Foto Links: Voor- en zijaanzicht van het Rijksmonument 22071. Foto Ad Hartjes.
Foto Midden: Boven het schuifvenster bevindt zich de rondboog met driepas en erboven de geprofileerde muuroverkraging. Foto Ad Hartjes
Foto Rechts: Wereldreiziger Olivier van Noort (1558-1627) woonde 1604-1620 in Heusden. Bron Wikipedia

Bouwstijl ‘Dordtse gevel’
De voorzetgevel van dit pand is een Dordtse trapgevel. Wanneer in de 15e t/m 18e eeuw Dordtse metselaars lid wilden worden van het metselaarsgilde, moesten zij als meesterproef een woning met dit geveltype kunnen maken. De gevel van dit pand is daarvan een perfect voorbeeld. Het tweelaagse pand heeft een schilddak, waarvan de noklijn loodrecht op de straat ligt. Aan de rechterzijde is een aanbouw met een lessenaarsdak, dat tussen de gevels ligt. De daken zijn gedekt met rode terracotta dakpannen, type Oude Holle. Aan de bovenzijde wordt de gevel met een kroonlijst beëindigd. De gevel is in kruisverband gemetseld met handvorm bakstenen. Op de begane grond en op de verdieping heeft de gevel gemetselde verdikkingen, ook wel overkragingen genaamd, die voor de ondersteuning van de trapgevel dienden.

De verdieping heeft een overkraging met rondbogen, die aan de binnenzijde dubbel geprofileerd zijn. De binnenprofilering van de rondbogen loopt door in de neggen van de schuifraamvensters. De boogtrommels of –velden hebben een driepasversiering of klaverbladvulling met leliepunten. De buitenprofilering van de rondbogen loopt door naar lisenen en colonetten, die worden opgevangen op natuursteen kopjes.

Op de verdieping waren er oorspronkelijk kruisraamkozijnen met eronder een waterlijst, bestaande uit schuinstaande geprofileerde bakstenen, in het midden een ornament en met eindstukken. De kruisraamvensters zijn omstreeks 1920 vervangen door hogere empirevensters, waardoor de waterlijst onderbroken is.

Op de begane grond zijn naast de twee schuifraamvensters drie lisenen, welke uitlopen op colonetten, bestaande uit fraaie gedetailleerde natuursteen kapiteeltjes, gemetselde schachten en kopjes of kraagstenen.

In de aanbouw bevinden zich de voordeur met bovenlicht en erboven een vierraams venster. De woning heeft een hoge gecementeerde en grijs geschilderde plint.

Bart Beaard