Monumenten in Heusden: De affuitenloods of brandweerkazerne in Heusden
U komt vanaf Oudheusden de Vesting binnen via de Garnizoenstraat. Op deze locatie stond vanaf 1866 een stadsgasfabriek met een 450m3 grote gashouder. Uit vetkolen werd hier stadsgas gemaakt. Via een leidingnet ging het gas naar de vele bestemmingen voor verlichting, koken en verwarming. In 1953 werd overgegaan op mijngas en werd de productie gestopt. In 1960 werd de fabriek ontmanteld en afgebroken. In 1966 werd van mijngas overgegaan naar aardgas.
Bij de restauratie van Heusden was de kaart van Johan Blaeu uit 1649 de referentie. Toen kwam ook de affuitenloods in beeld. De loods was in gebruik voor de opslag en onderhoud van kanonnen en affuiten (houten kanononderstel). Ook was er een stalling voor de paarden die de kanonnen moesten voorttrekken. De loods werd omstreeks 1904 afgebroken. De restauratiearchitect Ab Peetoom kwam op het idee om een nieuwe affuitenloods te bouwen. Dat plan was niet haalbaar op de oorspronkelijke plaats, omdat daar de woningen van de Bromsluis stonden. Men koos voor het terrein van de voormalige gasfabriek. Bij het gebrek aan affuiten is er de bestemming brandweerkazerne aangegeven. De brandweer beschikte in 1975 over twee tankautospuiten, een blusboot en een motorspuit. De kazerne is als brandweerpost van de Vrijwillige Brandweer nog steeds in gebruik. Nu beschikt met ook over een ‘Stads TS’ en dat is een tankautospuit voor smalle straten en korte bochten. Gemeente Heusden kent ook nog de brandweerposten Drunen en Vlijmen.
Foto Links: Kadastrale
kaart 1811-1832. Aangegeven zijn het magazijn (558) en de affuitenloods (559),
waar nu de woningen aan de Bromsluis staan. Beide gebouwen waren eigendom van
het Ministerie van Oorlog. Bron: Beeldbank RCE
Foto Rechts: Luchtfoto
van de brandweerpost Heusden op de hoek Garnizoenstraat/Demer. Links de drie
garages en aan de rechterzijde het langgerekte driedelige aanbouw. Droneopname
Jan Quirijnen.
Bouwstijl
Op 2 juni 1975 opende minister Jaap Boersma van Sociale
Zaken de nieuwe brandweerkazerne. De bouw was mogelijk geworden door een
subsidie ter bestrijding van de werkloosheid in de bouw in Noord-Brabant.
Boersma prees de architect omdat hij erin geslaagd was ‘de eisen van brandweer
en historische architectuur te synchroniseren’. Ook prees hij de omvangrijke
restauratie van Heusden, die een waardevolle bijdrage leverde aan de
werkloosheidsbestrijding. Na een grondige studie naar de huizen, die er vroeger
gestaan hadden en er toen in de omgeving nog stonden, heeft de architect
gekozen voor eenlaagse bouw met grote zadeldaken, gedeeltelijk met dakschilden
en geheel gedekt met rode terracotta dakpannen, type Verbeterde Hollle.
Het gebouw bestaat uit drie naast elkaar liggende garages en een langgerekte aanbouw. Aanvankelijk bestond deze aanbouw uit een instructielokaal (achterzijde), een hal en een wasruimte (voorzijde). De wasruimte staat enigszins versprongen ten opzichte van het totale gebouw. De oorzaak hiervan is het volgen van de rooilijn langs de Demer, die op die plaats een knik vertoont. Alle gevels zijn in kruisverband gemetseld met oude boerengrauw bakstenen en afgewerkt met volle voeg. Bij de garages is de gevelhoogte 260 cm. en bij de aanbouw 365 cm. Bij de garages en het instructielokaal is de nokhoogte 730 cm, bij de hal is dat 585 cm en bij de wasruimte 440 cm. De wasruimte en de hal hebben aan één zijde een tuitgevel met kleine schouderstukken en loze schoorstenen. De topgevel aan de voorzijde heeft een luik met deur. De bovenranden van de topgevels hebben muurvlechtingen. De raamkozijnen hebben vierruits ramen. De toegangsdeur heeft een tweeraams bovenlicht. De garages hebben deuren van 305x365 cm en zijn tweedelig. Het is in Nederland de enige kazerne waarvan de deuren nog handmatig geopend moeten worden.
Bart Beaard
