Monumenten in Heusden: De NH-Pastorie, Pelsestraat 8, Heusden
Al met de komst van dominee ds Carel Willem Pape (1788-1872) op 2 juli 1815 waren er problemen met huisvesting. Aanvankelijk werd zijn slechte woning als pastorie gebruikt. Daarin kwam verandering toen het Pape lukte met ƒ3.000 uit het kerkfonds van Oudheusden in 1820 een pand in de ‘Pelschestraat’ te kopen.
Hij gaf er de bestemming woonhuis en pastorie aan. Het kerkfonds was in 1796 ontstaan als uitkering als gevolg van de verwoesting door Franse troepen van het kerkgebouw in Oudheusden in 1794. De uitgekeerde vergoeding was nooit gebruikt. In het kadastrale minuutplan van 1834 staat als eigenaar van de pastorie vermeld: ‘De Gereformeerde Gemeente van Oudheusden en Herpt’. Op het einde van de 19e eeuw waren er weer problemen met de huisvesting. Sommige van de aangezochte predikanten bedankten wegens de slechte toestand van de pastorie. De bouw van een nieuwe pastorie kwam binnen handbereik toen op het einde van 19e eeuw een begin werd gemaakt met de aanleg van de Bergsche Maas. De Hervormden uit Herpt hadden door de onteigening van land, nodig voor het graven van de Bergsche Maas, ƒ8.852,18 verkregen. Besloten werd toen de bouwvallige pastorie te vervangen. Herpt betaalde ƒ5.000, Oudheusden ƒ1.500 gulden en de Kerkvoogdij van Heusden vulde het ontbrekende deel aan. De protestantse gemeentes van Herpt en Oudheusden betaalden mee, doordat de Heusdense predikant ook werkzaam was voor de kleine schare Herptse en Oudheusdense gelovigen. De pastorie werd in 1890 gebouwd.
Kadastraal was is er toen een vereniging van de drie percelen i.v.m. ‘overbouw’ en sindsdien was het bezit van de ‘Nederlands Hervormde Gemeente of Kerk van Heusden’, nu ‘Protestantse Gemeente Heusden’.
De pastorie is een bouwstijl gebouwd die we kennen als Eclecticisme. Het tweelaagse pand heeft een afgeknot piramidedak. Het bovendak is met zink bekleed en de schilden zijn gedekt met blauw gesmoorde kruispannen. De lijstgevel kent vijf traveeën waarvan het middengedeelte risalerend is. Aan de bovenzijde van de gevel bevindt zich een geprofileerde kroonlijst met bakgoot. Onder de kroonlijst is een fries met in reliëf aangebrachte casementen en cirkels.
Foto Links: De
vensters hebben een rijk gedetailleerde omlijsting met diamantkoppen,
trigliefen, druppen en een kuifversiering. Foto Ad Hartjes.
Foto Rechts: Het
balkon rust op geornamenteerde voluutvormige consoles. Foto Ad Hartjes
De gevel is opgetrokken in schoon metselwerk met hardgrauw bakstenen, in staand verband en geknipt en gesneden gevoegd. Aan de onderzijde is een zeventig centimeter hoge en vijf centimeter dikke gecementeerde en beschilderde plint. In de gevel bevinden zich vier schuifraamkozijnen met T-ramen. De bovenzijde van de vensters heeft een rijk gedetailleerde omlijsting met onder andere diamantkoppen, trigliefen, druppen en een kuifversiering. Op de begane grond hebben de bovenlichten van deze vensters glas-in-lood met rechthoekige glaspaneeltjes in de kleuren groen/geel/blank. In de met pilasters omlijste portiek, die een diepte van vijftig centimeter heeft, bevindt zich een vleugelpaneeldeur met getoogd bovenlicht met glas-in-lood in motief. De deur is met de opleg van in hout gestoken frontons, pilasters met cannelures, en diamantkoppen in de neorenaissancestijl. De deuren hebben naar binnen draaiende ramen en zijn bedekt met ajours of gietijzeren paneel.
Het balkon rust op geornamenteerde voluutvormige consoles en heeft een siersmeedijzeren hekwerk. Het balkon heeft een openslaande dubbele deur en een omlijsting als de vensters, maar wel op de bovenzijde met een frontonbekroning. Voor de woning is er uit hardsteen een trap, stoep en twee stoeppalen. Aan de linkerzijde bevindt zich een kleine, gemetselde poort onder een ezelsrug en met een opgeklampte rondboogpoort.
Bart Beaard
