Monumenten in Heusden: Gevelstenen van voormalige raadhuizen
In 1935 werd er in onze omgeving een gemeentelijke herindeling doorgevoerd. Hierdoor werden gemeenten opgeheven, waaronder: Oudheusden en Elshout, Nieuwkuijk en Onsenoort, Herpt en Bern en Hedikhuizen. De raadhuizen stonden toen resp. in Elshout, Nieuwkuijk, Herpt en Haarsteeg. Deze hadden alle in de voorgevel een gevelsteen, waarvan er enkelen bewaard zijn en een andere plaats hebben gekregen.
Elshout
In 1979 kwamen de leden van de fanfare ‘Eendracht
Maakt Macht’ en de blaaskapel “Boem, Boem d’n Bér is Los” op het idee om de
gevelsteen met het wapen van gemeente ‘Oudheusden
en Elshout‘ een plaatsje te geven in een monumentje. De steen was in 1969 gered
bij de sloop van het uit 1850 daterende raadhuis. Voor het geld zette men een
actie op touw. Men ging langs de deur met ministeentjes met daarin het gemeentewapen.
Ze vonden gretig aftrek. Zo kon, o.l.v. Kees van der Aa, aannemer in Elshout,
gestart worden met de bouw van het monumentje. Datzelfde jaar werd het monument
met rustbankje onthuld. De opbrengst van de ‘Steentjesactie’ en enkele giften
was zo groot dat na aftrek van de kosten er nog ƒ6.505,- overbleef. Dat bedrag werd
geschonken aan het uniformenfonds van de fanfare.
Herpt
Het in 1895 gebouwde raadhuis stond in de Hoofdstraat. Omdat
het veel scheuren bevatte werd het vrijwel meteen na de gemeentelijke
herindeling van 1935 afgebroken. De gevelsteen met het gemeentewapen van Herpt
en Bern is toen in de gevel van het pand Bernsestraat 9 (vh. palingkwekerij) aangebracht. Het ‘prijkt
als nagedachtenis voor Herpts glorie’, aldus Christ van Herpt. Deze woning is
in 1933 voor Van Herpt in de bouwstijl van de Amsterdamse School gebouwd, nadat
op 14 september 1932 zijn boerderij was afgebrand. Het rechthoekige
natuurstenen wapenschild in cartouchevorm is aangebracht in een baksteen
ornamentiek.
Foto Links: Collage van afbeeldingen van de gevelstenen van de voormalige
raadhuizen in Haarsteeg, Elshout, Herpt en Nieuwkuijk. Collectie Bart Beaard
Foto Rechts: Harrie van Delft en Kees van der Aa bouwen
het monument bij de bejaardenwoningen in de Kerkstraat, de locatie van het vroegere
raadhuis in Elshout. Collectie SALHA
Nieuwkuijk
Het in 1882 gebouwde raadhuis
stond tussen het monumentale pand ‘Huize Maria’ en de Jongensschool. Na de herindeling in 1935
kreeg het gebouw verschillende functies, maar werd uiteindelijk in 1970 met het
ernaast gelegen schoolhuis gesloopt. De gevelsteen in de vorm van een cartouche
met daarin het gemeentewapen bevindt zich anno 2025 in de voorgevel van het
schoolgebouw ’t Kompas.
Haarsteeg
In 1789 werd door de
14-jarige Hendrick de Jongh de eerste steen gelegd voor een raadhuis aan de
Steenweg (Mr. Prinsenstraat) in Haarsteeg. Het raadhuis heeft er maar 10 jaar
gestaan. Met de dijkdoorbraak aan het Vergereind op 22 februari 1799 werd het
door ijsschotsen verwoest. Het raadhuis werd niet herbouwd en er werd voortaan vergaderd
in de herberg van Antoon van Henst. Op 8 februari 1870 is de aanbesteding
geweest van een nieuw raadhuis op de locatie van deze herberg. Dat raadhuis was
tot de gemeentelijk herindeling in 1935 in gebruik. In 1966 is het gebouw gesloopt.
Bart Beaard
