Monumenten in Heusden: Heusden, Waterpoort 5 en 7
De straatnaam van de monumenten is nu Waterpoort, maar vóór de stadsrestauratie in de jaren zeventig heette het de Hoogstraat. Op het einde van de straat stond van ±1250 tot ±1900 de ‘Veerpoort aan den Hooge Maasdijk’.
De poort en het nabijgelegen bastion verdedigden de stadsmuurdoorgang naar het voetveer over ‘de Stroom van de Doode Maze’ naar Nederhemert. De poort die er nu staat, is een ontwerp van restauratiearchitect A. Peetoom en is gebouwd op in de wal teruggevonden fundamenten. Het huidige woonhuis, Rijksmonument 22059, is Waterpoort 7 en de aanbouw is nu nummer 5. Het perceel van de aanbouw was aanvankelijk een doorgang naar de achterliggende tuin van het woonhuis. De oudste vermelding van het woonhuis is terug te vinden in de Verpondingen van Heusden in 1602. Het was toen in het bezit van Jan Janssen van Maastricht. In de verponding wordt ook vermeld dat het huis een afhang of afdak had.
Volgens het Kadaster is in 1834 timmerman P.A. van Giessen de eigenaar van het woonhuis, de doorgang en de tuin. Daarna komt het in bezit van opeenvolgende eigenaren. In 1864 wordt het gekocht door schipper Floor Janszoon van Herwaarden. Hij bouwt in de doorgang voor ‘gebruiker’ Jac. Burghout (1826-1866) een kantoor en een fabriek ten behoeve van de productie van Vermicelli. Maar Burghout overlijdt al in 1866. Daarna komt het woonhuis met aanbouw op naam van Johanna Burghout-Duijser (1839-1916). Zij gaat verder met compagnon A. Wychers onder de naam J. Burghout & Co. Op 24 juli 1883 wordt de fabrieksinboedel gerechtelijk verkocht.
Duijser hertrouwt in 1873 met boekdrukker Adrianus Gezelle Meerburg (1843-1892). In de aanbouw komt zijn drukkerij tot zijn overlijden in 1892. Na het overlijden van Duijser in 1916 wordt door haar vier kinderen het woonhuis en de aanbouw verkocht aan oud-pastoor Adolf Karthon (1874-1921). Op 28 september 1921 is de publieke verkoping van het woonhuis en de inboedel. Koetsier Christiaan Merkx (1862-1928) wordt de nieuwe eigenaar. Na zijn overlijden verhuren zijn nazaten vanaf 1932 het pand aan de familie Clerkx-Moraal uit ’s-Gravenhage. In 1954 wordt het geheel verkocht aan het echtpaar Kees en Nelly Veltman-Clerkx. Nu woont er hun zoon Kees jr.
Het woonhuis Waterpoort 7 is tweelaags met een verdieping onder een zadeldak, waarvan de nok evenwijdig aan de straat ligt. Het dak is gedekt met rode terracotta dakpannen, type Mulden en ligt tussen twee tuitgevels met schouderstukken. De tuitgevls zijn met zink afgedekt. De tuiten worden gevormd door schoorstenen. Het dakvlak sluit aan op een kroonlijst met bakgoot, ondersteund door consoles.
Aanzicht van het woonhuis Waterpoort 7 met de aanbouw nummer 5. Droneopname Jan Quirijnen.
De gevel is symmetrisch en heeft negen schuifraamkozijnen met elk zes ruiten en met houten onderdorpels. De vensters van de verdieping hebben ontlastende gecementeerde korfbogen. De tweepaneels voordeur heeft een bovenlicht met een geometrisch patroon. De gevel heeft een gecementeerde en grijs geschilderde hardstenen plint. De stoep is ook van hardsteen platen en heeft zes stoeppalen met zwarte ruitpatronen, met ijzeren stangen verbonden. Aan de uiteinden van de stoep bevindt zich een sierhekwerk. Voor de ‘nationale driekleur’ is boven de toegangsdeur een smeedijzeren vlaggenstokhouder.
De aanbouw Waterpoort 5 is ook tweelaags met een zolderverdieping. Het zadeldak heeft een dakschild. De rode pannen zijn type OVH. Voor de afwatering is er een zinken mastgoot. Er zijn schuifraamkozijnen met negen en zes ruiten. Bij het geveldeel van de verdieping zijn vierruits draairamen met rondboog. In de benedenverdieping bevinden zich een dubbele inrijdeur en een loopdeur met bovenlicht
Bart Beaard
