Monumenten in Heusden: Modernistisch bouwen in Drunen

Op 28 mei 1956 werd door Burgemeester en Wethouders van Drunen het grote uitbreidingsplan ‘De Braken’ gepresenteerd. Alle straten binnen het plan werden vernoemd naar leden van het vorstenhuis Oranje-Nassau. In de meeste straten kwamen rij- of dubbelwoningen, alle met een met dakpannen gedekte zadeldak.

Aan de zuidzijde van de Prins Hendrikstraat werden in 1960 11 halfvrijstaande dubbelwoningen gebouwd met een sterk afwijkende bouwstijl. Stichting Lips Woningbouw was de opdrachtgever voor deze woningen met een kubische hoofdvorm, twee lagen en met een licht schuin en geknikt bitumineus dak met uitstekende daklijsten. Later werd de bouwstijl ‘modernistisch’ genoemd. De architectuur van deze woningen was vrijwel gelijk aan die van de 130 woningen in het Batadorp in Best die omstreeks 1935 gebouwd waren. Die woningen waren gebouwd als arbeiderswoningen. Samen met de directiewoningen, het hoofdgebouw, de fabrieksgebouwen, de straten en de groenstroken werd dit dorp op 29 februari 2016 door de minister van O.C.W. aangewezen als Beschermd Dorpsgezicht Batadorp.

Batadorp Best

De 130 BATA-woningen in Best zijn van de architectuurstijl ‘Modernistische Bouw’. De architect was de Tsjech A. Vitek. Het uitgangspunt was rationeel, universeel en gestandaardiseerd. Dat werd ingevuld door seriematig en efficiënt bouwen volgens een geschikt ontwerp van de woning en de daarvoor geschikte materialen. De seriematige of ook wel industriële productiewijze paste Thomas Bata, de grondlegger van het Bata concern, ook toe in zijn schoenenfabrieken in zijn thuisstad Zlín in Oost-Tsjechië. Het Batadorp was een satelliet vestiging van Bata zoals ze over de hele wereld werden gesticht. Thomas Bata was samen met Anton Philips in de leer bij Henri Ford en zo raakten de twee ondernemers bevriend. Philips had ook nog wel ‘een stukkie grond’ bij Eindhoven waar Bata zich kon vestigen. Het uiteindelijke doel was de verlaging van de bouwkosten, zodat alle werknemers in een zogenaamde grondgebonden woning konden wonen met een eigen voordeur en een klein tuintje. 

Huidig aanzicht van de woningen, waarbij de tussenruimten zijn volgebouwd met een grote variëteit aan uit- en aanbouwen en/of garages. Foto Bart Beaard

Stichting Lips Woningbouw

Het aanzien van de dubbelwoningen in Drunen was heel strak. De woningen werden gebouwd op grote grondstukken, waarvan de perceelgrenzen schuin lagen ten opzichte van de straat. Hierdoor kwamen de gevels schuin en gedeeltelijk verspringend te staan ten opzichte van de straat, waardoor een zaagtandrooilijn ontstond. De dubbelwoningen stonden ook ver uit elkaar dat was bij de BATA-woningen ook gebruikelijk. Door het rationeel en functioneel denken werd allereerst overgegaan naar een uitvoering met een licht schuin en geknikt dak zonder zolder. De ruimte van de zolder werd veelal als rommelhok gebruikt en werd door de architect als onnodig en verwerpelijk gezien. Er was geen ruimte voor niet-functionele versieringen en details, waardoor bakstenen gevels werden gemetseld in grote vlakken. Afgezien van enkele rollagen waren er geen versieringen in het metselwerk en waren er geen zandstenen ornamenten bij venster- en deuropeningen. De bakstenen waren van het type bruine hardgrauw, gemetseld  in wild- of vrij verband en volgevoegd. Op de hoeken werden de einden van de zijgevels schuin beëindigd,  waardoor er een vorm van kolommen ontstond, wat een bijzonder aanzien gaf. Voor de verdiepingsvloer werden prefab vloerelementen toegepast, wat toen een nieuwe ontwikkeling was. Aanvankelijk waren het huurwoningen, maar later zijn de woningen verkocht aan de bewoners. De meeste bewoners hebben nadien gezorgd voor een variëteit aan uit- en aanbouwen en/of garages.

Bart Beaard

Schrijf je in voor de dagelijkse nieuwsbrief

's Morgens om 7.00 uur in je mailbox.

Abonneren