Als school dien je in contact te staan met de samenleving. In dat kader deed ik een mini-onderzoekje naar hoe mensen in de samenleving aankijken tegen zingeving en meer specifiek hoe deze mensen tegen het zoeken naar zin binnen het onderwijs aankijken. moest ik aan Albert Soeterboek en Peter Huijs denken die zich professioneel bezighouden met het rouwen van mensen.
Hieronder treft u de bewerkte interviews met hen aan. Zowel Albert als Peter proberen van hun werk iets meer dan werk te maken om zo bij te dragen aan een stukje zin in een gebroken wereld. Het luisteren naar anderen neemt daarbij een centrale plaats in.
Albert Soeterboek
Albert (55) is als pastoraal werker / diaken werkzaam in de regio Drunen-Elshout-Heusden (parochie Wonderbare Moeder). Regelmatig wordt hem gevraagd om mensen te begeleiden in hun laatste levensfase en / of om een kerkelijke uitvaart te verzorgen. Albert was direct geïnteresseerd in de vraag naar zingeving in samenleving en onderwijs.
In het interview met hem kwamen de volgende onderwerpen aan bod: waar je tegen aan loopt als pastor, waar het echt op aan komt, waar je inspiratie vandaan haalt, zin en onzin, en ten slotte wat het onderwijs aan zin zou kunnen doen.
Waar je tegen aan loopt
Albert vertelt hoe hij onlangs de uitvaart had voorbereid en gehouden van een man / vader (56) die na drie jaar ziekte overleden was. Ofschoon de familie buitenkerkelijk was, werd er toch een beroep op de kerk gedaan voor een kerkelijke uitvaart. Hij vindt dit dankbaar werk om zo mensen bij te mogen staan in hun verdriet en om door een mooie uitvaart te verzorgen een waardig afscheid mogelijk te maken. Wat hem in de begeleiding het meest pijn gedaan heeft is een uitspraak van de behandelend oncoloog, toen bleek dat de arts niets meer kon doen: “Ga maar op vakantie, dan kun je je uitvaart regelen” (althans zo is het op de familie overgekomen). Volgens Albert zegt deze uitspraak iets over hoe pragmatisch we zijn geworden. Tegelijkertijd kan hij zich er ook wel iets bij voorstellen: “Zo’n man krijgt zeven van dat soort gesprekken op een dag, daar kun je ook afgestompt van raken”. Een dergelijke manier van spreken getuigt niet van veel inlevingsvermogen.
Waar het echt op aan komt
Volgens Albert is het belangrijk om te luisteren. Iets wat al helemaal geldt bij rouwsituaties. Als er bij rouw als iets van zin te vinden is, dan is het in het je proberen IN te leven in het levensverhaal van de ander. ZIN rijmt op IN, is zijn motto. Als iemand zich probeert voor te stellen wat die ander meemaakt, ook al lukt dat niet helemaal, dat geeft toch zin. En op moment dat de ander jou koud laat, dan is er geen zin, dan is er onzin, dan krijg je ook onzinverhalen. Dat zijn verhalen zonder betekenis. Ik denk, positief uitgegaan, als het luisteren lukt is er zin, dan is er hoop, liefde en geloof, dan gebeurt er iets, dan is er gemeenschap, mensen hebben behoefte aan gemeenschap, dan voelen we ons gekend.
Waar haal je inspiratie vandaan?
Sommige mensen, aldus Albert, leven zich zo in, dat ze het niet volhouden: “Als je zo mee gaat leven en mee naar huis neemt en niet kwijt raakt, dat hou je ook niet vol. Er moet balans zijn”. Albert vertelt dat hij onlangs op vakantie geweest, dan kun je het werk even loslaten: “Je probeert het thuis ook wel los te laten, maar dat lukt nooit zo goed als met een paar weken vakantie. Echt vacare, vrij zijn van om weer vrij te kunnen zijn voor anderen”. Als je privé te zwaar belast bent, lukt dat niet. Je moet dus ook voor jezelf zorgen, rekening houdend met je draagkracht. Als dat niet in evenwicht is, privé en qua werk, kun je overspannen worden of een burn out krijgen: “Ik durf te zeggen dat het ook met je eigen verdriet heeft te maken”. Je moet zelf ook zorgen dat je heel blijft, dat je herstelt, want je kunt zelf ook gewond raken.
Als je privé te veel verdriet hebt, kun je er ook moeilijker voor anderen zijn. Daar moet je dus aan werken, want: “Als je zelf vrij voor de ander bent, kun je luisteren met een open mind”.
Albert ziet het leven als een weg, zoals de Camino (letterlijk: de weg) van Santiago de Compostella: “De Camino is een metafoor voor het leven. Je maakt je voor een periode vrij in ruimte en tijd en daardoor kom je even los van alles. Die weg is het leven in een notendop. Daar kom ik mooie en minder mooie dingen tegen. Soms heel zwaar, zoals de eerste dag sneeuw boven in Pyreneeën, handen bevroren, ook de Camino gaat letterlijk over bergen en dalen”.
Zin en onzin
Op de vraag of hij “zin en onzin tegenkomt bij de mensen die hij begeleidt”, antwoordt Albert: “Ja, dat kom ik zeker tegen. Ik word altijd een beetje kriegel bij mensen die het allemaal zeker weten, voor wie geloof fantastisch is. Dan denk ik: is dat wel echt? Aan de andere kant, je kunt ook overal beren op de weg zien… Ik begeleid vaak mensen die het fysiek moeilijk hebben, soms ook geestelijk. Dat is soms zo zwaar, vooral als iemand steeds weer terugvalt. En op een gegeven moment geen zin meer heeft om verder te gaan. Dan is het toch dat, ook als mensen misschien dan toch een levenskeuze maken dat ze niet verder willen of kunnen op die levensweg, dat je hen dan toch nabij blijft: IK BLIJF BIJ JOU, IK ZAL ER ZIJN. Dan stopt het ergens, Santiago is niet gehaald, dan hoop je maar dat er iemand is die dan diegene draagt naar dat punt.
Wat het onderwijs aan zin doen
Albert heeft zo zijn bedenkingen bij mensen bij wie het zoekontwerp al helemaal vast ligt. Dan is het geen ontwerp meer, maar een vast levenskader, gestold en niet meer vloeibaar te maken. Bijkomend nadeel is als het dan kapot gaat, het ook bijna niet meer te lijmen is. Gevaar is dan dat je bij ernstige problemen denkt: ‘Mijn levensvisie klopt niet’, maar dan is het tijd dan om je ontwerp aan te passen. Een geloofsvisie is nooit helemaal af, je kunt ook zijwegen inslaan of dwaalwegen, daar mag je aan werken tot het einde.
In het onderwijs hebben jullie met jonge mensen te maken. Dat zijn ook gewoon mensen, net als wij zijn geweest. Er is wat dat betreft niks veranderd, of ze nou jong of oud zijn, we zoeken allemaal naar zin. Wel is er nu heel veel afleiding, dat leidt je af van het ware, maar dan kan het een verleiding worden, bijv. coma zuipen. Helaas kom ik regelmatig jonge mensen tegen die niet meer tot de kern komen. Daarbij zal zeker meespelen dat instituten als de kerk verouderd zijn of niet de juiste taal spreken. De communicatie is vaak verouderd. En al zijn de rituelen tijdloos, ze moeten wel hertaald worden naar deze generatie.
Het zou mooi zijn als leerlingen op school leerden hoe belangrijk luisteren is, in het gewone leven en zeker ook in crisissituaties. Dat ze het leven leren zien als een Camino, als een weg waarop je fouten maken mag. En zou het ook niet mooi zijn als leerlingen op school de diepere betekenis van (rouw)rituelen leren verstaan? Hoe dan ook, het is belangrijk om leerlingen bij te staan op hun levensweg, zodat ze die ervaring ook door kunnen geven aan anderen.
Bill Banning – docent d’Oultremontcollege Drunen
Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan.
Aanvoerder van het lokale nieuws.
