“Waterwerken uit 1425 in verval”. Onder dit hoofd staat in het Brabants Dagblad van 12 maart 1983 een artikel over een drietal sluizen in de Elshoutse Zeedijk. De sluizen zijn de laatste jaren in verval geraakt.
Blijkens genoemd artikel komen twee ervan voor restauratie in aanmerking, n.l. de Gemeenland Sluis en de Gendensche Sluis. De hoofdingelanden van het Waterschap De Maas- en Diezepolders zijn zich bewust van de belangrijkheid uit historisch oogpunt van deze waterwerken. Dijkgraaf Mr. H. Stieger zal de mogelijkheid tot restauratie in studie nemen. Jan Meesters van Heemkundekring Onsenoort juicht dit initiatief toe en hoopt van harte dat het door dijkgraaf en hoofdingelanden ingenomen standpunt mag resulteren in het behoud van deze zgn. kleine maar daarom niet minder waardevolle monumenten in de historisch zo belangrijke Elshoutse Zeedijk.
In een artikel in het Brabants Dagblad 6 september 2016, 33 jaar later, schrijft Bertjan Kers dat door Waterschap Aa en Maas bij de gemeente Heusden een vergunningsaanvraag is ingediend voor de restauratie van de Gendensche Sluis. Wie er naar googelt vindt maar bar weinig informatie over ‘Rijksmonument 517343’. De stuw ligt aan de Provincialeweg van Doeveren naar gemaal Gansoijen en een meter of vijftig vanaf de weg. Het trekt ook al geen drommen toeristen en toch heeft G. van der Ven B.V. Aannemingsbedrijf uit Brakel haar steentje bijgedragen aan het behoud van dit belangrijke waterwerk. De naam duidt nog op de waterstaatkundige situatie van vóór de verlegging van de Maasmond, toen ‘Doeverense gronden nog ressorteerden onder de Polder van Genderen’ en het water vanaf de Molenwetering toestroomde. De stuw is ook van waarde geweest voor de waterhuishouding van vestingstad Heusden, maar heeft de functie verloren na het graven van de Bergsche Maas in 1904.
Na een bouwkundige inspectie van de dijkdoorgang met schuif is door de opdrachtgever, Waterschap Aa en Maas, een document opgesteld met uit te voeren werkzaamheden. Dit betreft onder andere het frezen en opnieuw voegen met kalkrijke mortel, repareren van hardsteen, inboeten op metselwerk, het rechtzetten van een wand en hardsteen opnieuw plaatsen op de frontwand. Ook vindt reparatie op kleur plaats en worden wanden met stoom gereinigd. Het aanbrengen van een nieuwe hardhouten balk en het demonteren van het bewegingswerk zodat lagers gesmeerd kunnen worden en corrosiewering kan worden aangebracht, zijn de uitdagingen in het werk. De restauratie is op 19 januari 2018 door de aannemer opgeleverd.
De sluizen in de Elshoutse Zeedijk zijn gebouwd voor de uitwatering van de binnenpolders van Drunen, Elshout en Oudheusden naar het Oude Maasje. Ook hebben ze gedeeltelijk een militaire functie gekregen als inundatiesluis, waarmee militairen delen van de binnenpolders onder water konden zetten met water uit de Baardwijkse Overlaat . In 2014 zijn de enkele of Oudheusdense Sluis en de sluis in het Drunens Loopke gerestaureerd. Sindsdien is het bij de laatste weer mogelijk om met enige kracht de gietijzeren spindel te draaien en het houten sluisschot omhoog te krijgen. De ernaast liggende Verlande Wiel en de waterlopen zijn toen ook uitgebaggerd en een dik slibpakket is verwijderd. Tegelijkertijd zijn esdoorns, wilgenopschot en doornig struikgewas verwijderd. Er is een houten looppad gerealiseerd, een informatiebord is geplaatst, alsook een picknicktafel. De dubbele sluis is in 2016 gerestaureerd. De projecten zijn uitgevoerd door Gemeente Heusden en Natuurmonumenten met steun van Waterschap Aa en Maas, Provincie Noord-Brabant en Platform De Langstraat.
Nu resteert nog de restauratie van de zwaar vervallen Doeverense Sluis, die ook bekend staat onder de naam Bovenlandsche Sluis of Gemeenelandssluis. Ernaast heeft het Doeverense Fort of “De Schans op Doeveren” gelegen, een verdedigingswerk uit de Stelling van Heusden, een onderdeel van de Zuiderwaterlinie. De inundatiesluis is overwoekerd met planten en verschillende noodreparaties zijn zichtbaar. De herstelkosten zijn eerder berekend op zo’n € 600.000, maar deze kosten zijn afhankelijk van de werkelijke staat van verval en de beoogde wijze van restauratie, bijvoorbeeld keuze van steensoort of al dan niet toepassing van sluisdeuren. De gemeente Heusden werkt aan een restauratieplan, op grond waarvan subsidies kunnen worden aangevraagd.
Bart Beaard
De Gendensche sluis aan de Provincialeweg in Doeveren, welke in 2018 door aannemingsbedrijf Van de Ven uit Brakel gerestaureerd is, in opdracht van Waterschap Aa en Maas. Foto: Aannemingsbedrijf van der Ven.
Volgens het inspectierapport moet er veel metselwerk hersteld worden, alle voegen moeten worden uitgefreesd, waarna nieuw voegwerk wordt aangebracht. Foto: Aannemingsbedrijf van der Ven.
Door een werknemer van het aannemingsbedrijf wordt vakkundig gevoegd. Foto: Aannemingsbedrijf van der Ven
Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan.
Aanvoerder van het lokale nieuws.
