Waarschijnlijk is er in Nederland geen tweede dorp van deze kleine omvang te vinden waar in de loop der jaren zoveel verschillende groepen mensen tijdelijk of permanent gewoond hebben als in Elshout. Turkse gastarbeiders, Indische Nederlanders, geallieerde militairen, psychiatrische patiënten, religieuzen, ouden van dagen, kostgangers, gebrekkigen, zieken; allemaal zijn ze probleemloos door de Elshoutse gemeenschap opgevangen. Dit artikel gaat over Huize Norbertus dat in die opvang zo’n belangrijke rol heeft gespeeld.
In 1837 wordt Quirinus van de Bogaert, Norbertijn van de Abdij van Berne in Heeswijk, pastoor in Elshout en meteen al wil hij een Broedercongregatie oprichten. Dat gebeurt pas op 1 april 1858 en op die datum is ook de eerste steen gelegd voor het klooster. Op 4 mei 1862 begint hij met 2 broeders “De Congregatie der Broeders van den H. Norbertus, gevestigd te
Elshout”. Het klooster is dan bedoeld als jongenscongregatie en voor de verzorging van zieken, gebrekkigen en ouden van dagen. In 1880 wordt op het klooster een verdieping geplaatst en het wordt dan tevens een pension voor bejaarde mannen, zogenaamde ‘kostheeren’, maar meestal zijn het rustende priesters. Pastoor Van den Bogaert overlijdt op 7 november 1887 en is dan in Elshout meer dan 50 jaar pastoor geweest.
In 1936 wordt begonnen met de naverpleging van patiënten van de psychiatrische inrichting Voorburg in Vught. Jarenlang hebben de broeders hier hun prachtige werk verricht, ondanks de vele moeilijkheden van een onvoldoende accommodatie voor de ruim honderd patiënten. In 1937 wordt het eigendom van het St. Norbertusgesticht, incl. patronaat, overgedragen van de ‘R.K. Kerk’ naar de ‘Vereniging Broeders van Elshout’. Vanwege ruimtegebrek in Elshout koopt de Congregatie in 1937 in Woensel het landgoed en kasteel “De Eckart” ten behoeve van de opvang van mentaal gehandicapten. De naam wordt veranderd in klooster St. Jozefdal.
Op 1 juli 1942 wordt pater Jacobus van Zeeland, van Abdij van Berne te Heeswijk, de laatste rector van het gesticht. Van Zeeland speelt een belangrijke rol wanneer eind september 1944 47 Engelse en Amerikaanse soldaten op de zolders hun onderduikadres hebben, beneden Duitse militairen verblijven en in het gesticht ook nog 125 patiënten verpleegd worden. Kort na het vertrek van de onderduikers ontstaan er nieuwe problemen tijdens de bevrijding, wanneer geallieerden vanaf de kanaaldijk van het Drongelens Kanaal op de kerk van Drunen en Elshout gaan schieten. Het gebied rondom de kerk is veelal verwoest en ook is het klooster zwaar beschadigd. In 1949 zijn er in Elshout nog 9 broeders en door gebrek aan roepingen wordt de Congregatie opgeheven en worden de broeders opgenomen in de Congregatie van de Broeders van Liefde, die dan ook het gebouw in eigendom krijgt.
Medio september 1950 komt het bericht dat de Rijksgebouwendienst overweegt het St. Norbertusgesticht te bestemmen voor de huisvesting van K.N.I.L.-gezinnen. Zaterdag 1 oktober 1950 wordt de beslissing in Elshout bekend: ‘Vóór 15 Oktober zullen de Broeders het St. Norbertusgesticht hebben verlaten”. Op 14 oktober vertrekken de broeders met de patiënten naar het klooster St. Jozefdal in Eindhoven. Nu wordt het een opvangcentrum voor repatrianten uit Nederlands-Indië en op 10 januari 1951 komen de eerste gezinnen. Aanvankelijk voor twee jaar en voor 20-30 gezinnen, maar uiteindelijk is het een opvangcentrum gebleven tot en met 1967. Soms verbleven er bijna 200 Indische mensen en naar schatting zijn er tussen 1951 en 1967 omstreeks 500 voor korte of lange tijd in het opvangcentrum geweest.
In 1967 wordt het centrum door Lips in Drunen gekocht en verbouwd voor het verblijf van hun Turkse gastarbeiders, maar al in 1970 wordt het gebouw voor bewoning afgekeurd en in 1971 afgebroken. Als Huize Norbertus is afgebroken blijft er een groot bouwperceel over, in eigendom van Lips BV, en wat in haar opdracht door de Ruilverkaveling verkaveld wordt in 4 percelen: drie percelen voor de woningen en een spie, die Lips aan de gemeente Drunen schenkt, waarop een parkeerplaats wordt aangelegd en waarop later het onderduikmonument komt.
Het onderduikmonument wordt in 1994 geplaatst en onthuld, 50 jaar na de bevrijding van Drunen en Elshout. Het is een ontwerp van Pouwel Pouwels en een herinnering aan het onderduiken van 47 geallieerde militairen. Op het adres Kerkstraat 34, het vroegere adres van het opvangcentrum, woont nu familie de Jong en zij hebben nog vele jaren post ontvangen, bestemd voor Indische mensen, terwijl het opvangcentrum in 1967 al is opgeheven.
Bart Beaard
St. Norbertusklooster in 1916. Rechts achter de boom is het Jongenspatronaat. Collectie Jan van der Linden.
Broeders van Elshout in de keuken van Huize Norbertus. Collectie A.A.M. Veltman.
Nu Kerkstraat 34 t/m 38, de plaats waar voorheen Huize Norbertus heeft gestaan. Links op de parkeerplaats het oorlogsmonument. Foto Rini Wouters†.
Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan.
Aanvoerder van het lokale nieuws.
