In het midden van de vorige eeuw zijn de Limburgse mijnen de motor van de Nederlandse industrie en met kolen en mijngas ook de warmstoker van ons land.
In de jaren zestig, nadat op 29 mei 1959 de aardgasbel bij Slochteren gevonden is, heeft er een energietransitie plaatsgevonden en gaan we landelijk over op het aardgas. Sinds enkele jaren is het gebruik van aardgas nogal in opspraak door de problemen met de bodemverzakkingen in Groningen, de problematiek met het CO2 en met de klimaatdoelstellingen. In de politiek blijft het nog een discussie vanwege de enorme belastingopbrengsten. Deze publicatie gaat over de ontwikkeling van het gebruik van gas voor verlichting en verwarming.
In 1866 wordt door de toenmalige gemeente Heusden aan Adriaan Verhagen een vergunning afgegeven voor de vestiging van een stadsgasfabriek. De fabriek is er voor de gasproductie als hoofddoel en cokes is een bijproduct. Het gas wordt in de stad gebruikt voor de straatverlichting en in de woningen voor de verlichting en het koken. Men kan bij de gasfitter ‘halvestuivers” verkrijgen voor de gasmuntmeter en deze thuis in de gasmeter stoppen. Het gastoestel heeft dan weer voldoende druk voor het gebruik.
In 1903 is de oude gasfabriek met bijbehorende woning verkocht en opgeruimd. H.H. Prakke uit Alphen aan de Rijn krijgt de concessie van vijftig jaar om een nieuwe gasfabriek te bouwen en een gasleidingnet aan te leggen.
In 1928 is er in de Heusdense gemeenteraad een flinke discussie wanneer B&W met een voorstel komt om een contract te sluiten met de PNEM over de aanleg van een elektriciteitsnet. De problematiek gaat over de hoge kosten van elektriciteit en de aanwezigheid van de gasfabriek. Uiteindelijk wordt het volgende besloten:
– De concessie voor de Gasfabriek wordt met 12 jaar verlengd vanaf 1 mei 1929.
– Gemeente Heusden betaalt de kosten van een nieuwe 450 m3 gashouder, daar de aanwezige maar 120 m3 is.
– PNEM gaat een net aanleggen en gaat de straatverlichting verzorgen. De Gasfabriek krijgt daarvoor een jaarlijkse compensatie van ƒ500,-. Op 28 februari 1930 wordt het net in gebruik genomen.
– Gemeente Heusden garandeert een gasafname van 80.000 m3 met een verrekenprijs van 10 cent per m3.
Tijdens de oorlog is de gasvoorziening problematisch door een gebrek aan kolen. Het gas is slechts enkele uren per dag beschikbaar. In 1941 wordt het contract tussen de gasfabriek en de gemeente weer verlengd met 10 jaar en de gemeente Heusden betaalt een nieuwe oven van ƒ3000,-. Ten gevolge van de oorlogsschade aan de gasfabriek en een gebrek aan kolen komt na de bevrijding de gaslevering in Heusden maar langzaam op gang. Pas op 30 augustus ’45 draait de gasfabriek weer, maar door een te grote afname moet vanaf 17 september de gaslevering gerantsoeneerd worden. Er is dan alleen gas tussen 7 en 9, 11 en 13 en 17 tot 20 uur. In Drunen en Vlijmen is het probleem er niet omdat er geen stads- of mijngasvoorziening is en het licht al elektrisch is.
Na de oorlog wordt door de Staatsmijnen gestart met de aanleg van een leidingnet voor de levering van mijngas aan gemeenten in het zuiden van Nederland. Op 30 april 1951 is de concessie voor de Gasfabriek Heusden verlengd tot het moment dat er een contract met de Staatsmijnen is. In 1953 wordt gestopt met de stadsgasproductie. De Staatsmijnen nemen Gasfabriek Heusden per 31 oktober 1953 over, er wordt een gasontvangststation gebouwd en het bestaande leidingnet en de toestellen worden omgebouwd op mijngas. Omstreeks 1960 wordt de gasfabriek ontmanteld en afgebroken. De uitbreiding Oudheusden is 1961 meteen op mijngas aangesloten.
In Vlijmen wordt in 1953 een contract afgesloten met de Staatsmijnen voor de aanleg en aansluiting van een nieuw leidingnet en voor de gaslevering. Op 29 april 1955 wordt door CdK J. de Quay met het aansteken van twee flambouwen het gemeentelijk gasbedrijf, met 28 kilometer leiding en al 500 aansluitingen, geopend.
In Drunen gebeurt dit veel later en pas op 26 februari 1960 verricht CdK C. Kortmann de ingebruikname en hij doet dat middels het aansteken van twee gastoortsen. Drunen is dan met circa 900 aansluitingen voor de Staatsmijnen de 56e gemeente in Noord-Brabant en de 119e in Nederland.
In de 60’er jaren vindt in onze regio de verwarming in de woonhuizen plaats met een kolen- of olieconvector, voor de warmwatergeiser en het koken op komfoors wordt mijn- of flessengas gebruikt. De meeste CV-installaties zijn oliegestookt. Een grote verandering komt er wanneer op 29 mei 1959 de aardgasvondst door de NAM (Nederlandse Aardolie Maatschappij) bekend wordt gemaakt. Door de overheid wordt op 6 april 1964 het staatsbedrijf Gasunie, met deelname van Shell, Esso en Staatsmijnen, opgericht en voor de distributie wordt aanvankelijk het bestaande gasnet gebruikt (Het leidingnet van de Staatsmijnen heeft in Zuid Nederland een lengte van ~800 km). Per woonplaats wordt een programma gemaakt voor de ombouw van alle apparatuur van mijngas naar aardgas. Vanwege de verschillende verbrandingswaarden en werkdruk zijn nieuwe branders en gaskranen nodig. In november ’66 is de ombouw in Vlijmen, in dec. ’66 volgt Heusden en Lips BV en Drunen is met 1800 aansluitingen in januari ’67 omgebouwd. Bij een jaarafname van >50 m3 kost het gas aanvankelijk €0.045, nu ongeveer €0,80/m3.
Als de ombouw volbracht is gaan we het gas volop gebruiken o.a. door de aanleg van cv-installaties. Ook wordt in de industrie en elektriciteitscentrales kolen en olie door aardgas vervangen. Dan komen we er achter dat het energie verbruik wel hoog wordt. Vanaf het begin van de jaren ’70 komen er na-isolatieprogramma’s voor bestaande woningen: isolatieglas, spouwmuurisolatie, dakisolatie. Ook worden verwarmingsinstallaties energiezuiniger. Voor nieuwe woningen worden middels het Bouwbesluit steeds hogere isolatiewaarden gesteld. En ook dat is niet genoeg en sinds enkele jaren kennen we het programma ‘nul op de meter’, oftewel gasloos bouwen. En met grote diktes van de isolatiematerialen, zonnepanelen en warmtepompen kan dit doel worden bereikt.
Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan.
Aanvoerder van het lokale nieuws.
