In de Loonse en Drunense Duinen speelt zich een
succesverhaal af. Daar blijkt één van de zeldzaamste amfibieën van ons land, de
kamsalamander, aan een opmars bezig. En dat terwijl deze soort sinds de jaren
negentig op veel plekken in Nederland is verdwenen.
Verrast door nog onbekende populatie
Het leefgebied van deze grootste watersalamander staat dan
ook zwaar onder druk. Zij houden van kleinschalige landschappen met bosjes,
struwelen, kruidenrijke graslanden, visvrije poelen en zwakgebufferde, dus niet
te zure vennen. Maar veel van die landschapselementen zijn de laatste decennia
verdwenen. De kamsalamander heeft daar van alle Nederlandse amfibieën het meest
onder geleden. “Daarom zijn wij positief verrast met de ontdekking van een tot
nog toe onbekende populatie kamsalamanders in het noordelijk deel van de Loonse
en Drunense Duinen”, vertelt Wouter Beukema, onderzoeker bij RAVON, de
organisatie die zich inzet voor de bescherming van reptielen, amfibieën en
vissen in Nederland. In opdracht van de provincie onderzoekt RAVON in zes
Natura 2000 gebieden de populaties van de kamsalamander. In Brabant zit de
soort door verschillende beschermingsplannen lokaal in de lift. “Deze nieuwste
ontdekking in de Loonse en Drunense Duinen is daar een mooi voorbeeld van”,
aldus Beukema.
Verstopt achter de duinen
Deze nieuwe populatie werd ontdekt tijdens recent onderzoek
van een aantal poelen door RAVON met medewerking van Natuurmonumenten en de
Natuur- en Milieuvereniging Heusden (NMVH). “Wij weten dat er kamsalamanders
leven in nabijgelegen natuurgebieden”, vertelt onderzoeker Beukema, “maar het
is onwaarschijnlijk dat die dit deel van de duinen hebben weten te bereiken.
Daarvoor liggen er te veel barrières in de vorm van kanalen en wegen”. Toch
zijn er nu in een tiental poelen kamsalamanders aangetroffen. Die poelen liggen
in vijf kilometerhokken waar geen historische waarnemingen van bekend zijn.
“Dit toont wel aan dat kamsalamanders heel lang onder de radar kunnen leven”,
zegt Beukema. “Waarschijnlijk heeft een klein aantal dieren in uithoeken van
het gebied weten te overleven en door allerlei recente natuurherstelmaatregelen
een ‘boost’ gekregen.”
Natuurherstel loont!
Natuurmonumenten heeft ongeveer tien jaar geleden meerdere
poelen in het noorden van de Loonse en Drunense Duinen aangelegd. “Dat hebben
wij niet alleen voor de kamsalamander gedaan, maar ook voor andere amfibieën,
libellen, vlinders en vogels”, vertelt boswachter Gerard van den Burg van
Natuurmonumenten. “Met een uitgekiend poelenplan onderhouden we al deze poelen.
We zorgen dat ze niet helemaal dichtgroeien, dat er niet te veel slib op de
bodem komt en dat de zon het water kan opwarmen”.
Ook Natuur- en Milieuvereniging Heusden werkt aan
natuurherstel. In hun natuurgebied Middelakker, op de voormalige
bosbessenkwekerij aan de Duinlaan, hebben ze kleinschalige landschapselementen
aangelegd, waaronder ook poelen. Die zorgen inmiddels ook voor een veilig
heenkomen voor de kamsalamander. Leden van de NMVH zijn niet helemaal verrast
door de komst van de soort, want zij weten vijvers en bospoelen aan te wijzen
waar de soort waarschijnlijk lang over het hoofd is gezien.
Verbinden belangrijk voor groot kamsalamanderbolwerk
De kamsalamanders zijn in bescheiden aantallen in zo’n
tiental poelen aangetroffen. De afstand tussen die poelen is groot en dus niet
eenvoudig te overbruggen voor de kamsalamander. Om een gezonde, duurzame
populatie te realiseren is het nodig om meer voortplantingslocaties te creëren.
Als een soort stapstenen zouden meer poelen aangelegd kunnen worden waardoor de
amfibieën kleinere afstanden hebben te overbruggen. Omdat de kamsalamander ook
in nabijgelegen natuurgebieden voorkomt, lijken alle ingrediënten aanwezig om
op termijn een groot kamsalamanderbolwerk te realiseren. Advies hiervoor wordt
door RAVON opgenomen in een rapport voor beheerders en provincie.