Lezing door Joop Roes “Ondernemerschap en arbeidsverhoudingen in de mandennijverheid”

Er was een grote werkeloosheid. De lonen lagen ruim 30 % lager dan in de Randstad. De bevolking nam snel toe. Ondernemers uit Brabant, maar ook van buiten de provincie, startten na 1890 op grote schaal nieuwe economische activiteiten die oorspronkelijk door ambachten werden verricht, zoals het vervaardigen van textiel, schoenen, sigaren, leer, klompen, strohulzen en manden. De mandennijverheid concentreerde zich in de huidige gemeenten Heusden en de Bommelerwaard. In 1920 werkten ruim 2000 mandenmakers in circa 200 mandenmakerijen aan weerszijden van de Maas te noorden en westen van Den Bosch. Veel mandenmakers waren afkomstig uit de agrarische sector en de visserij. Door het uitzicht op geregeld werk kregen veel jonge mannen de kans om een gezin te stichten. Als bijverdienste verbouwden ze vaak groente, aardappelen en fruit voor het gezin maar ook voor de markt.

Tijdens de boekpresentatie in juli 2020 in het gemeentehuis zei de wethouder van Heusden “Meer dan de heft van alle Vlijmenaren, waar Haarsteeg ook toe behoort, hebben het mandenmaken in hun DNA meegekregen”. Bijzonder voor de regio was dat bijna alle manden verkocht werden in Groot-Brittannië. Engeland floreerde economisch in de 19e en begin 20ste eeuw door de export van industriële producten, maar het land moest op grote schaal agrarische producten importeren voor eigen behoefte. Groente, fruit, bloemen, bollen, vis, wild, eieren, boter werden toen verpakt in manden. Drie grote bedrijven: John de Heer, Van Wagenberg Festen en Prinsen & Van Halder Bros verkochten deze manden aan de ruim 500 distributeurs in Groot-Brittannië. In 1920 vertrok drie maal per week een vol schip met manden afkomstig uit de regio van Rotterdam naar havens in Groot-Brittannië. Mandenmaken was een zwaar beroep en vereiste veel ervaring om manden te maken met de juiste inhoud en vorm.

De ondernemers betaalden de mandenmakers op basis van stukloon. Nadat in de schoenen- textiel- en sigarenindustrie cao’s waren afgesloten zetten de vakbonden na 1921 de ondernemers in de mandennijverheid onder druk om cao’s af te sluiten voor de mandenmakers. De ondernemers waren daar aanvankelijk niet toe bereid gezien de grote daling in 1921 in Groot-Brittannië van de prijzen van de manden. De prijzen daalden met meer dan de helft. Er volgden langdurige stakingen. In 1926 duurde de staking 22 weken. In 1927 werd de eerste cao voor mandenmakers afgesloten. De spreker vertelt het verhaal over de opgang en de neergang van de mandennijverheid aan de hand van vier generaties mandenfabrikanten Prinsen & Van Halder Bros in Haarsteeg, met ook speciale aandacht voor Van Wagenberg-Festen in Vlijmen. Het ondernemerschap maar ook de arbeidsomstandigheden van de mandenmakers komen aan de orde.

Waarom vond deze activiteit in deze regio plaats? Wat waren de redenen van de neergang van deze nijverheid? Hoe waren de prijzen van de manden tot 1940? Hoe ontwikkelden zich de weeklonen en de kosten van levensonderhoud van de mandenmakers vanaf einde 19e eeuw? Ook komen de diverse transformaties aan de orde van de agrarische sector, naar de mandennijverheid en uiteindelijk naar de industrie en dienstensector. Welke sociale voorzieningen werden ingevoerd? Welke rol vervulden deze ondernemers in het bevorderen van het politieke, sportieve en culturele klimaat van de regio?

Voorafgaand aan de lezing wordt een korte video over het mandenmaken getoond, die werd opgenomen in Haarsteeg.

Over dit onderwerp geeft Joop Roes een lezing op 25 oktober in de Remise in Drunen. Aanvang 19.30 uur. Zaal open om 19.00 uur. Voor deze lezing wordt een kleine bijdrage gevraagd van 5,- hiervoor krijgt u gratis een kop koffie bij binnenkomst.

Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan. Aanvoerder van het lokale nieuws.

< Kijk hier voor agenda
< Volg HeusdenNieuws ook via Facebook
< Wist u dat wij iedere morgen meer dan 4000 nieuwsbrieven verzenden
< Wist u dat wij iedere dag meer dan 10.000 bezoekers hebben op onze website
< Adverteren op Heusden.Nieuws.nl stuur een mail