Wandeling ontdek Heusden deel 14

Wandeling no.14: Bokhoven

Parkeren: Driekoningenplein, 5221 BP, ’s-Hertogenbosch (Bokhoven).

Lengte van de route: 3,5 km.

Markante punten: Bokhoven, Kerk, Keramiek Raymundus van Kessel, Uiterwaarden, Kasteel.

De wandeling Bokhoven volgt een route van 3,5 km over bestaande verharde wegen en onverharde paden die goed beloopbaar zijn door de uiterwaarden.

Bokhoven is een dorpje aan de Maas met 280 inwoners. Eens een zelfstandig graafschap en nu een van de kernen van de gemeente ’s-Hertogenbosch. Archeologisch onderzoek heeft aangetoond dat er bij Bokhoven voor het eerst sprake was van bewoning in de 12e eeuw. De eerste vermelding in de archieven is uit 1307. In de 14e eeuw groeide Bokhoven langzaam uit tot een zelfstandige heerlijkheid doordat één familie alle heerlijkheidsrechten in handen kreeg. In 1363 noemde ene ridder Gijsbert Cocq zich als eerste "Heer van Bokhoven". Een vermoedelijk familielid van hem, Jan van Herlaar, droeg op 15 september 1365 als leen Bokhoven op aan de bisschop van Luik, waarbij zijn broer, Arnoud van Herlaar, leenman werd. Bokhoven onttrok zich zo aan de ambities van zowel de graven van Holland, als de hertogen van Brabant en Gelre.

In diezelfde tijd werd er een kasteel gebouwd, vermoedelijk door Jan Oem van Arkel. Hoewel de heerlijkheid Bokhoven geen gebied van de Bourgondiërs was, koos in 1498 de toenmalige heer, Jan van der Aa, toch partij voor de Habsburgers tegen zijn eigen neef, Karel van Gelre. De Geldersen sloegen hard terug en verwoestten datzelfde jaar nog het hele dorp. De overlevering wil dat de herbouw daarna op een oostelijker plek plaatsvond, maar dat verhaal wordt niet door het bodemonderzoek bevestigd. Keizer Maximiliaan bevorderde Jan van der Aa tot ridder in de Orde van het Gulden Vlies en zijn heerlijkheid kreeg op 16 maart 1499 de rang van baronie.

Tijdens de Tachtigjarige Oorlog was de baronie Bokhoven neutraal gebied. Na het Beleg van 's-Hertogenbosch in 1629 werd het een katholieke enclave binnen Staats-Brabant, waar de uitoefening van de katholieke godsdienst werd onderdrukt. In Staats-Brabant was het niet mogelijk om de katholieke erediensten te houden. maar in Bokhoven bleef echter de mogelijkheid om de katholieke eredienst uit te oefenen. Dit zorgden ervoor, dat de katholieken uit 's-Hertogenbosch het kerkje als grenskerk gingen benutten, wat financieel zeer voordelig bleek voor het graafschap. Dit alles geschiedde ondanks pogingen van calvinistische predikanten om aan deze praktijk een einde te maken. Op 17 februari 1640 werd de baronie een vrij graafschap, met als eerste graaf Engelbert II van Immerzele.

In 1672, tijdens de Hollandse Oorlog, werd de republiek door Lodewijk XIV aangevallen. Het graafschap Bokhoven, behorend tot het Heilige Roomse Rijk, bleef in deze stijd neutraal gebied. Toen werd het kasteel door de Fransen troepen, die 's-Hertogenbosch belegerden, opgeblazen, zodat het geheel slecht in een ruïne veranderde. Het zou nooit meer herbouwd worden. De graven bleven wonen in de voorhof maar ook die raakten steeds verder in verval.

In augustus 1794 trokken de Franse revolutionaire troepen, die zich van feodale grenzen al helemaal niets aantrokken, met veertig kanonnen het graafschap binnen. Per decreet van 1 oktober 1795 werd het bij Frankrijk ingelijfd, maar op 5 januari 1800 aan de Bataafse Republiek overgedragen. Vanaf dat moment behoorde Bokhoven tot Nederland en volgde de geschiedenis daarvan. Van graafschap werd het gebied tot gemeente. In 1922 werd deze samengevoegd met de gemeente Engelen. In 1944 liep het geallieerde offensief vast tegen de Maas. Het dorp, op 5 november door de Britten bevrijd, lag vervolgens een half jaar lang in de frontlinie. Het werd voor de derde keer in zijn geschiedenis - volledig verwoest, nu door de Duitse artillerie. Na de oorlog nam men, na enige aarzeling, de herbouw ter hand.

Engelen, waar Bokhoven toe behoorde, werd op zijn beurt in 1971 geannexeerd door de gemeente 's-Hertogenbosch.