Een nieuwe Aflevering van Historisch Heusden geschreven door Bart Beaard en deze keer gaat het over de Firma van de Ven-Hendrcks Stoomfabriek “De Hoop” Vlijmen
Op 3 september 2008 komt het bestuur van Heemkundekring Onsenoort in contact met voormalig melkhandelaar Quirien Scheij, die in Vlijmen op het adres Burgemeester van de Venstraat 20 woont. Of we interesse hebben voor een archief? Jawel, natuurlijk hebben we dat. Maar het ligt wel op een vreemde plaats! Op een zaterdagochtend gaan we met een werkgroep, een aanhangwagen en een stapel veilingkisten naar het archief. Met een ladder omhoog, over een golfplatendak en dan via een luik komen we op een zolder. En daar ligt een grote verzameling documenten en curiosa opgeslagen, meer dan een halve kubieke meter! Gérard van de Ven, de laatste mededirecteur van koekfabriek Van de Ven-Hendricks, die tot 1964 op dit adres heeft gewoond, heeft bij de liquidatie van het bedrijf in 1954 deze plaats voor opslag gekozen. Dus 55 jaar in opslag!
Brood- en koekbakker Jan-Cees van de Ven (*Vlijmen,01.09.1834) trouwt op 10 juni 1868 in Empel en Meerwijk met Wilhelmina Hendricks (*Bimmen-Pruisen, 25.05.1838). Wilhelmina, van Duitse afkomst, woont in Empel omdat haar vader daar in de buurt in een steenfabriek werkt. Het echtpaar begint in Empel met een broodbakkerij. In 1875 verhuizen ze naar Vlijmen en nemen daar vaders bakkerij over, maar al in 1881 overlijdt Jan-Cees op 46-jarige leeftijd. De zaak, dan een broodbakkerij, tapperij en brood- en banketwinkel, wordt voortgezet door de weduwe. In Vlijmen wordt zij “Vrouwke van de Ven” genoemd, vanwege haar klein postuur en haar kordate houding. Zij legt de basis voor een nieuwe koekfabriek.
De koekfabriek wordt gebouwd
In 1891, tien jaar na de dood van Jan-Cees, wordt door de weduwe met haar zonen Harrie en Janus een kleine stoomkoekfabriek begonnen. In 1905 werken in de koekfabriek al vier volwassenen en twee kinderen en komen er plannen voor een nieuwe en nog grotere koekfabriek. Vlijmens bouwkundige Jan van Vlijmen werkt het plan uit om de bestaande fabriek af te breken en een nieuwe te bouwen. Op 30 januari 1906 is de aanbesteding van het werk en er zijn maar liefst tien inschrijvers. Bouwbedrijf Adr. M. Martens uit Made is met ƒ7400 de laagste en al op 6 februari wordt het werk aan dit bedrijf gegund. De bouw verloopt voortvarend en de bedrijfsnaam wordt: Stoomkoekfabriek “De Hoop”. In 1908 werken in de fabriek al 11 personen, zowat een verdubbeling ten opzichte van 1905.
In de regiobladen van 12 juli 1909 staat een mooie beschrijving van de nieuwe koekfabriek:
“Aan een beschrijving, onlangs van de groote stoomkoekfabriek „De Hoop” der firma Van de Ven—Hendriks alhier verschenen, waarvan het gebouw een lengte heeft van veertig bij eene breedte van tien meter, is het volgende ontleend: Vanuit de pakkamer treedt men de machinekamer binnen. Hierin bevinden zich: de stoommachine voor de drijfkracht, een dynamo met schakelbord voor de levering van het elektrisch licht, eene koeksnijmachine, eene sucadesnijmachine, eene amandelpletmachine en verder 2 groote ijzeren en eenige kleinere houten stellingen voor de plaatsing van de gebakken ontbijtkoek. Van de machinekamer komt men in de groote eigenlijke bakruimte, waar de heteluchtovens staan. Hier vindt men verder: de deegkneedmachine, waar boven is aangebracht eene zeefmachine, die in staat is om honderd kilo meel in eene minuut in fijn gezeefden toestand in den vergaarbak te brengen — eene electrische lift met een laadvermogen van 250 K.G. en een kookfornuis voor honig. Boven dit kookfornuis hangen twee groote ketels, die, wanneer de honig kookt, mechanisch vanzelf omhoog gaan en dan met een loopkraan langs een ijzeren balk naar de deegkneedmachine kunnen worden gevoerd. Gevaar voor branden door de werklieden is daardoor bijna geheel buitengesloten. Met hetzelfde doel zijn van de heete luchtovens naar de hierboven genoemde kookstellingen rails aangebracht, waarop ijzeren wagentjes loopen. Hierop worden de groote zware koekplaten uit de ovens afgesloten en naar de stellingen gevoerd om daarin te verblijven tot de koek genoeg is afgekoeld om verdeeld en gesneden te kunnen worden. In den loop der laatste maanden is nog geplaatst eene specerij- en maalmachine voor het pletten en malen van ruwe kaneel, nootmuscaat, kruidnagelen etc. Deze machine staat evenals de andere in het benedengedeelte in verbinding met en wordt gedreven door de stoommachine. Het ketelhuis, waarnaast de 20 Meter hooge schoorsteen (gebouwd door Canoy-Herfkens uit Venlo) zich trots in de lucht verheft, is voorzien van een stoomketel uit de gunstig bekende fabriek van Gebr. Deprez uit Tilburg. De verlichting geschiedt des avonds met dertig à veertig electrische gloeilampen.”
Volop in bedrijf
De fabricage van koek en beschuit heeft zich in het begin van de vorige eeuw van de broodbakkerij afgescheiden en zich als een zelfstandige bedrijfstak ontwikkeld. De „Bossche Koek” is algemeen bekend en wordt gebakken door meerdere stoomkoekfabrieken. Met drie hete luchtovens maakt “De Hoop” dagelijks omstreeks duizend koeken in de soorten: Keukenprinsesje, Huishoudkoek, Candykoek, Honingkoek en Passe-Partout. In het najaar wordt ook enige tijd speculaas en taai-taai gebakken. Bij bakkerijtentoonstellingen worden veel ereprijzen behaald. In 1921 werken er al 15 volwassenen en vijf kinderen. De afzet van hun producten gebeurt via bakkers- en kruidenierswinkels en via grossiers. Een grote klant is de SPAR-groothandel ‘Van Mol-Pauwels’ in Nieuwkuijk.
Veel aandacht besteedt “De Hoop” aan de ontwerpen van de wikkels, waarin de koeken verpakt worden. Ook aan reclame en aan verkoopacties wordt veel aandacht besteed. Het bedrijf is bekend om de vele albums waarin de plaatjes geplakt worden, die men bij de aankoop van een koek krijgt. De meest bekende albums zijn ‘Mooi Nederland’ en ‘Gedenkboek van den Europeeschen Oorlog 1914’.
Als in 1929 de weduwe overlijdt worden Harrie en Janus de vennoten. Cor, de oudste zoon van Janus is sinds 28 januari 1927 procuratiehouder. In 1931 treedt Harrie uit het bedrijf en wordt het voortgezet door Janus met zijn zoon Cor. In 1943 treedt Janus op 72-jarige leeftijd af. Het bedrijf komt dan in handen van zijn zoons Cor en Gérard.
Naar het einde
Sinds de bouw van het bedrijf in 1907 is er in de koekfabriek niet zoveel veranderd. Maar in 1946 wordt toch besloten een automatische koekspuitmachine met een spuitbreedte van 1 meter te laten bouwen door Bakovenbouw vh. H.P. den Boer N.V. in Dordrecht. De levering wordt een drama! In plaats van een afgesproken levertijd van 8 maanden, wordt pas bijna drie jaar later geleverd en vervolgens zijn er een groot aantal technische aanloopproblemen. Wellicht is dit één van de oorzaken dat de fabriek economisch gezien steeds slechter is gaan draaien. Ook is de concurrentiepositie door de komst van de veel grotere koekfabrieken steeds zwakker geworden. Een voorbeeld is de in 1883 opgerichte en nog steeds bestaande Koninklijke Peijnenburg’s koekfabriek in Geldrop. In 1954 worden de activiteiten gestopt door een vrijwillige liquidatie.
Passepartout
Giel van Ruremonde koopt het pand en gebruikt het als veevoedermalerij en voor zijn graan-, meel- en kunstmesthandel. Op 18 september 1962 brandt de fabriek en de woning af. De schade bedraagt omstreeks een half miljoen gulden. Na het opruimen blijft het terrein tot 1994 braak liggen. In 1970 is het terrein nog in beeld geweest als mogelijke locatie voor een nieuw postkantoor als onderdeel van het Vlijmense Hartplan. In 1994 wordt op deze locatie een appartementencomplex voor senioren opgetrokken. Het complex dankt haar naam aan een door de voormalige koekfabriek vervaardigde peperkoek, de “Passepartout”. Zo laat het verleden dit spoor na.
Bart Beaard
Collage van verpakkingswikkels en sluitzegels. Collectie C. van de Ven en SALHA.
Woonhuis en fabriek Van de Ven–Hendricks, omstreeks 1916. Op deze plaats staat nu het appartementencomplex Passe-Partout. Collectie Nico de Bonth.
De koekfabriek in productie, omstreeks 1916. Collectie C. van de Ven.
Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan.
Aanvoerder van het lokale nieuws.
