Een nieuwe Aflevering van Historisch Heusden geschreven door Bart Beaard en deze keer gaat deze aflevering over Stoombootdiensten en Heusden. In de gemeente Heusden werd van de 19e en in het begin van de 20e gekenmerkt door meerdere stoombootdiensten.
Het openbaar vervoer voor Heusden wordt op het einde van de 19e en in het begin van de 20ste eeuw gekenmerkt door meerdere stoombootdiensten voor passagiers, vee en goederen. De diensten van ’s-Bosch naar Gorinchem v.v. zijn er vanaf 1822, maar zij komen vooralsnog niet in Heusden. De toegang tot haar haven is door het Heusdens Kanaal en een dode arm van de Oude Maas. Dat betekent omvaren en aanleggen in Veen heeft voorkeur. Pas vanaf 1840 is er een eigen dienst naar Gorinchem en vanaf 1881 naar ‘s-Bosch. Een groei is er wanneer in 1904 de Maasmondwerken zijn afgerond en de vaarweg ’s-Bosch – Gorinchem langs Heusden loopt. De stoombootdiensten verdwijnen geleidelijk door de komst van autobusdiensten, vrachtauto’s en treinen.
HSM – Heusdensche Stoomboot Maatschappij
In 1840 krijgt de HSM van P. Konings & Cie een concessie voor een stoombootdienst tussen Heusden en Rotterdam. Scheepsbouwmeester Fop Smit uit Kinderdijk wordt als directeur aangesteld. In Heusden is Cornelis Duijser directeur van het Stoombootkantoor en tevens is hij leverancier van de benodigde steenkolen. Op de raderstoomboot ‘Stad Heusden’ is Heusdenaar Pieter Konings kapitein en zijn broer Adriaan stuurman. De boot vertrekt alle dagen, behalve op zondag, om zes uur ’s-morgens vanuit Heusden en komt om half acht in Gorinchem aan en vervolgens om negen uur in Dordrecht voor het laatste deel van de reis naar Rotterdam. In 1856 wordt de houten raderboot vervangen door een nieuwe ijzeren schroefstoomboot ‘Stad Heusden’. Primair is het schip voor de dienst Heusden-Rotterdam, maar in de praktijk wordt veelal van Heusden op Gorinchem gevaren in aansluiting op de dienst Gorinchem-Rotterdam van Fop Smit.
Stoomboot onderneming L. de Beer & Co te Gorinchem
In 1879 krijgt deze onderneming een concessie voor het traject Gorinchem-Heusden. Met de schroefstoomboot ‘Geertruida Catharina’ (250 personen en 25 ton vracht) wordt tweemaal per dag vanuit Heusden naar Gorinchem gevaren in aansluiting op de passagiersdiensten van Fop Smit naar Dordrecht en Rotterdam. In 1899 is er een aanvulling met ‘Metta II’ en die boot vaart Heusden-Gorichem-Rotterdam. Andere boten van de onderneming worden voornamelijk gebruikt voor het vervoer van vee naar markten en van goederen van Heusden naar Rotterdam.
VHS Reederij Maasstroom
Vanaf 1881 heeft Stoombootonderneming J&A van der Schuijt uit Rotterdam, vh. Verenigde ’s-Hertogenbossche Stoomboot Maatschappijen, een stoombootdienst Heusden-’s Bosch met de schroefstoomboten ‘Maasstroom I en II’ en een stoombootdienst ’s-Bosch-Gorinchem met de ‘Neutraal’. Wanneer in 1896 de stoomtramweg ’s-Bosch-Drunen-Heusden wordt geopend en de tramlijn is doorgetrokken tot de aanlegsteiger, groeit het passagiers- en vrachtaanbod uit de Oostelijke Langstraat. Vee, huiden, manden, teenhout, groenten, fruit, hop en schoenen moeten worden vervoerd. De ‘Neutraal’ gaat daarvoor varen op het traject Heusden-Rotterdam, onder directie van Pieter Smit jr.
Maasmondwerken
Tussen 1885 en 1904 worden de Maasmondwerken uitgevoerd en krijgt de Maas een open verbinding naar de Noordzee. De vaarweg van ’s-Bosch naar Gorinchem passeert Heusden en door het Heusdens Kanaal en de sluis bij Andel kan de Merwede worden bereikt. De ‘Stad Heusden’ krijgt nu een rechtstreekse lijn op Rotterdam. Ook vaart de stoomboot ‘Neutraal’ van ‘s-Bosch via Heusden naar Gorinchem. Heusden krijgt ook een aanlegplaats voor grotere stoomboten en er komen opslagterreinen. De Vlijmense mandenmakerijen Van Wagenberg-Festen en Prinsen & Van Halder Bros maken er gebruik van.
VHSM – Vereenigde Heusdensche Stoomboot-Maatschappij (Smit & De Beer) te Gorinchem
Vanaf mei 1904 gaan de stoombootrederijen van L. de Beer & Co en HSM, inmiddels in eigendom van Pieter Smit jr., samenwerken in VHSM. Directeur wordt Leendert de Beer jr.. Het bedrijf heeft een concessie voor het traject Heusden-Gorinchem-Rotterdam. De ‘Metta’ wordt ook veelvuldig voor plezierreisjes naar verschillende bestemmingen gebruikt, maar ook voor de vele paardenmarkten. De ‘Metta II’ vaart vrijwel dagelijks vracht rechtstreeks van Heusden naar Rotterdam.
WO-I en interbellum
Door de brandstofschaarste in WO-I stijgen de exploitatiekosten en moeten de tarieven omhoog. Nog moeilijker wordt het wanneer Duitsland in 1916 de kolenexport opschort. Er volgt een kolendistributie waarbij tram en trein de voorkeur krijgen. Vanaf augustus 1917 staakt L. de Beer een aantal diensten en vanaf 27 juli 1918 stopt de ‘Maasstroom’ wegens gebrek aan kolen en passagiers. Na de Eerste Wereldoorlog worden de diensten weer voortgezet en komt er een grote groei o.a. door de export van manden naar Engeland. In september 1924 begint de melkproductenfabriek V.Z. – Verenigde Zuivelbereiders uit Rotterdam haar werkzaamheden in Heusden. De melk gaat dan met de melkstoomboot naar de V.Z. in Rotterdam. Op 10 augustus 1933 overlijdt Leendert de Beer jr., directeur van VHSM en wordt opgevolgd door C. Both. De belangen worden overgenomen door Stoombootonderneming J&A van der Schuijt uit Rotterdam en deze rederij verzorgt tot de Tweede Wereldoorlog de stoombootdienst ‘s-Bosch-Heusden-Gorinchem. De rol van de stoomboten raakt geleidelijk uitgespeeld door de komst van verbrandingsmotoren in schepen, van autobusdiensten en vrachtauto’s en het sneller vervoer per trein. Na WO-II zijn er geen stoomboten meer.
Cees Schreuders, Heusdens stoombootkapitein
Op 3 februari 1947 gaat de 72-jarige kapitein Cees Schreuders (*26.02.1875 – †05.01.1955), na een diensttijd van 55 jaar bij de N.V. Heusdense Stoomboot Mij, deze dienst met pensioen verlaten. Vijf schepen heeft Schreuders overleefd, nl. ‘Cornelia’, ‘Neutraal 2 en 3’, ‘Metta 3’ en in de meidagen van 1940 gaat ook zijn lievelingsschip ‘Stad Heusden’ door oorlogsgeweld ten onder. Tot zijn 72e jaar heeft hij op de salonboot ‘Jan van Arkel’ gevaren. Vele passagiers- en veediensten benevens stukgoederen hebben onder zijn bekwame leiding de reis van Heusden naar Gorinchem of Rotterdam en omgekeerd, onder alle omstandigheden volbracht. Bij alle getij, mist en zelfs ijsgang. Mist is voor iedere schipper niet varen, doch niet voor kapitein Schreuders, nooit heeft hij zijn reis gestaakt ten gevolge van mist, al viel het hem vaak heel moeilijk.
Bart Beaard
Stoomboot ‘De Maasstroom’ in de Heusdense haven rond 1890. Collectie Nico de Bonth.
Schroefstoomboot ‘Stad Heusden’ in de nieuwe haven van Heusden. Collectie Nico de Bonth
Cees Schreuders, kapitein op de salonboot ‘Jan van Arkel’. Collectie familie Dijkstra.
Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan.
Aanvoerder van het lokale nieuws. Wist u dat wij iedere morgen bijna 2500 nieuwsbrieven verzenden.
