Historisch Heusden: De ‘Rooie Rembrandt’ uit Haarsteeg

Foto: Bart Beaard

Een nieuwe Aflevering van Historisch Heusden geschreven door Bart Beaard en deze keer gaat deze aflevering over De ‘Rooie Rembrandt’ uit Haarsteeg. Haarsteegs kunstenaar Rien van der Pol (1903-1973) is vooral in de voormalige Gemeente Vlijmen bekend. In het bekende lexicon van P.A. Scheer van ‘Nederlandse beeldende kunstenaars tussen 1750 en 1950’ wordt hij als veelzijdig omschreven: 

‘Schildert, aquarelleert en tekent (pen)stillevens, figuren, portretten, landschappen en  bloemen. Kunstnijverheid: opaline en glas-in-lood’. In 2001 heeft Stichting Honsoirde op Mariënkroon een expositie aan hem gewijd en zijn er meer dan tweehonderd tekeningen en schilderijen getoond. In 2006 ontdek ik een artikel van de Vlijmense NH-predikant Willem Andries Poort in de ANWB-Jeugdkampioen van 8 januari 1951 met de titel ‘Het geheim van een oud Schoolmeestershuis’ en dat gaat over zijn glasatelier. Het schoolmeestershuis heeft naast café De Harmonie aan de Haarsteegsestraat in  Haarsteeg gestaan en hier heeft Van der Pol in de jaren 1939-1959 zijn glasatelier gehad. Door mijn belangstelling voor glas-in-loodramen ben ik toen begonnen aan een inventarisatie van zijn glaswerken. Dat heeft geleid tot een publicatie in Met Gansen Trou en een expositie van een groot aantal glaswerken in de ‘Kersttentoonstelling 2007’ op Mariënkroon.

Rien van de Pol controleert de temperatuur tijdens het inbranden van de verven

Levensbeschrijving
Rien van der Pol is in Heusden geboren op 15 mei 1903. In zijn jeugdjaren werkt hij overdag in de klompenmakerij van zijn vader en haalt tekenles in Waalwijk. Wat later wordt hij huisschilder in Den Bosch, waar hij ook verder studeert aan de K.T.A. (Koninklijke School voor Kunst, Techniek en Ambacht). Rond 1928 kiest hij definitief voor het kunstenaarschap en gaat naar Wenen om aldaar aan de Kunstgewerbeschule zijn studie af te maken. Terug in  Nederland vestigt hij zich

in Doeveren en trouwt in 1931 met Anna Merkx (1905-1987) uit Heusden. In 1933 verhuist het echtpaar naar Haarsteeg en naar plaatselijk gewoonte krijgt Rien al snel een bijnaam en dat wordt ‘Rooien Rembrandt’, vanwege zijn beroep als kunstenaar en zijn rode haarkleur. In Haarsteeg worden hun vier kinderen  geboren: Annemie, Loek, Max en Marjan. Volgens Vlijmenaar Leo Sikkers† is Rien een bescheiden man, bang, terughoudend, snel ‘over de toeren’ en zeker nietondernemend. Hij tekent en schildert voornamelijk vergezichten en intieme  piekjes uit het Brabantse land en Bokhoven is zijn geliefde dorp. Voor inkomsten geeft hij tekenles in Heusden. Uit gesprekken met plaatsgenoten blijkt dat het gezin het niet breed heeft. Maar velen uit Haarsteeg, Vlijmen en Nieuwkuijk kopen wel eens een schilderij.

De glasoven
In 1939 koopt Rien in Duitsland een glasoven en de ontwerper komt de oven in Haarsteeg installeren en de werking uitleggen. Vanaf die tijd maakt hij gebrandschilderde glas-in-loodramen in samenwerking met de Bossche glazeniers Gebroeders van Stiphout. In de oven wordt de verf voor de zwarte contourlijnen en de schaduwpartijen in kleur (grisaille) in het al of niet gekleurde glas ingebrand. Hij gaat ook experimenteren met melkwit opalineglas. Met de komst van de glasoven is bij het gezin Van der Pol `de armoede de deur uit’ omdat regelmatig verkocht wordt en opdrachten kunnen worden uitgevoerd.

De kerk in Bokhoven
Een belangrijke opdracht in 1947-1950 is het ontwerp en de vervaardiging van de acht laat- gotische ramen, die bij het herstel van de oorlogsverwoestingen geplaatst worden. De gebrandschilderde ramen laten taferelen zien uit het leven van Sint-Norbertus, stichter van de orde der Norbertijnen. Het vervolg van zijn werk in deze Bokhovense kerk moeten de kruiswegstaties worden. Rien maakt een proefpaneel met opalineglas én een offerte. Helaas beschikt de parochie niet over het  benodigde geld en kan  Rien zijn proefpaneel mee naar huis nemen. Dit paneel   hangt nu in de kerk van Vlijmen.

De drie brandschilderramen van de Mariakapel op Mariënkroon

Kruisbeelden
Van der Pol maakt vele brandschilderramen in glas en in opaline met Bijbelse voorstellingen en figuren. De ramen worden vanuit zijn atelier verkocht aan de plaatselijke boeren en middenstanders. Veel wordt in natura betaald; etenswaren of soms een fles jonge jenever. Kruisbeelden worden ook verkocht bij Boek- en Kantoorhandel Sikkers in Drunen en Vlijmen. De houten omrandingen van de kruisbeelden worden door de broeders van Mariënkroon gemaakt.

Ook voor bedrijven maakt hij panelen zoals het gebrandschilderd raam dat ter gelegenheid van  het 25-jarig bestaan in 1957 van Aannemingsbedrijf Verboord in Vlijmen door het personeel  wordt aangeboden. Het raam stelt St. Jozef voor, de patroonheilige van de timmerman, samen met Jezus in de timmerwerkplaats en op de achtergrond verschillende bouwactiviteiten.

Mariënkroon
In de periode van 17 oktober tot 6 november 1944 schuilt een groep van ca. 1700 inwoners van Nieuwkuijk en omstreken in de kelders van Mariënkroon. Na de oorlog laat de groep uit dankbaarheid en als herinnering aan dit verblijf voor de nieuw gebouwde Mariakapel vier brandschilderramen maken. Rien van de Pol krijgt hiervoor de opdracht. Helaas is één raam onherstelbaar vernield.

Rien van der Pol monteert de glas-in-loodramen in de kantoorgevel bij Mol-Pauwels in Den Bosch.

Mol-Pauwels
Van der Pol is een goede kennis van Jo van der Heijden en Piet van Mol, directeuren bij Mol-Pauwels N.V.. In 1956 verhuist dit bedrijf van Nieuwkuijk naar Den Bosch. Voor de nieuwe kantoorgevel maakt hij gebrandschilderde ramen in de afmeting van ongeveer zeven bij drie meter. Dit is zijn grootste opdracht geworden. De totale glasgevel bestaat uit 24 panelen, die elk uit 36 glasplaatjes van 15×15 cm. bestaan, gezamenlijk 864 stuks. Voor het ontwerp van het raam laat hij zich inspireren door vele thema’s die met het bedrijf te maken hebben. Het is een geschenk van de Sparwinkeliersvereniging. Ook maakt hij een gebrandschilderd opalinepaneel met het thema  ‘Land van Belofte’, de merknaam van het bedrijf, samen met de gemeentewapens van Nieuwkuijk en Den Bosch. Het is een geschenk van het gezamenlijke personeel.

Vlijmen
In 1953 wordt hij leraar aan de schildersvakschool St. Lukas in Boxtel en aan de detailhandelsschool in Den Bosch. In 1959 koopt hij in Vlijmen op de hoek Grote Kerk – Pastoriestraat het herenhuis van de op 21 juni 1959 overleden glazenier-koffiebrander Anton van Hest. In 1962 wordt hij ziek met een rugaandoening, een hartinfarcten en een herseninfarct. Tien jaar heeft de man geleden en heeft de daarmee gepaard gaande aftakeling geduurd. Hij overlijdt in Vlijmen op 2 september 1973.

Bart  Beaard

Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan. Aanvoerder van het lokale nieuws.

< Volg HeusdenNieuws ook via Facebook
< Wist u dat wij iedere morgen meer dan 2500 nieuwsbrieven verzenden
< Wist u dat wij iedere dag meer dan 10.000 bezoekers hebben op onze website
< Adverteren op Heusden.Nieuws.nl stuur een
mail

 

Aanmelden nieuwsbrief
Cookieinstellingen