Historisch Heusden: Heusden op de schop Chris Lith, inspirator van de restauratie

Een nieuwe Aflevering van Historisch Heusden geschreven door Bart Beaard en deze keer gaat het in deel 95 van Historisch Heusden over Heusden op de schop Chris Lith, inspirator van de restauratie. In 1965 beslist de gemeenteraad van Heusden voor een sanering- en restauratieplan van de in verval geraakte vestingstad.

Met burgemeester G. Scholten start de uitvoering officieel op 9 mei 1968. Op 9 juni 1983 onthult E. Brinkman, minister van WVC, een gedenksteen aan het ravelijn bij de Wijksepoort, waarmee de restauratie wordt afgesloten. Chr. Lith (1916-2014), in de functie van Hoofd Stadsontwikkeling en Restauratie, heeft de uitvoering van alle plannen van zeer nabij begeleid.

Chris Lith (1916-2014), Hoofd Stadsontwikkeling en Restauratie

Persoonlijk
Chris Lith is op 24 december 1916 in Utrecht geboren. Hij studeert biologie. In de oorlog duikt hij een tijd onder op Abdij Mariënkroon en leert hij pater Tarcisius van Schijndel kennen. Hier krijgt hij belangstelling voor monumenten en archeologie. Na de oorlog solliciteert hij bij de Gemeente Heusden en wordt in 1946 ambtenaar bij burgemeester A. van Delft. Tijdens de watersnoodramp in 1953 wordt Anna Simonis uit Dussen opgevangen in Herpt. Chris is bij die opvang betrokken en er ontstaat een relatie. Zij trouwen in 1956. Het echtpaar krijgt drie kinderen: Gabriëlle, Michaëlla en Marcel. Tot zijn 72^elevensjaar blijft hij bij Gemeente Heusden werken. Hij overlijdt op 23 juli 2014 en wordt op het parochiekerkhof in Hedikhuizen begraven.

Het begin
Wanneer Lith bij Gemeente Heusden gaat werken krijgt hij de functie ’eerste ambtenaar der secretarie’ en ’waarnemend secretaris’. Achter de schermen maakt hij het B&W-beleid. Hij heeft interesse in oudheidkundige zaken en pluist alles uit. Op verzoek van pater Tarcisius van Schijndel schrijft hij artikelen over heemkunde, die worden geplaatst in heemkundeblad Met Gansen Trou. Lith verzorgt voor dit blad ook vele illustraties.

In Heusden begint hij zich steeds meer te interesseren voor de geschiedenis van de oude vestingstad. Vaak komen mensen bij hem op het stadhuis, wanneer ze iets gevonden en opgegraven hebben bij een verbouwing of op het land. Soms laat hij deze vondsten onderzoeken door het Museum van Oudheden. Zelf begint hij oude kaarten van de vesting te bestuderen en gaat hij zich verder verdiepen in de geschiedenis van de vesting. Lith kende minutieus de geschiedenis van bijna elk pand. Hij werd hoofd van de gemeentelijke Dienst Stadsontwikkeling en Restauratie.

Bezoek van minister Brinkman en echtgenote aan Heusden op 9 Juni 1983. Bij de maquette van Heusden staan v.l.n.r. Chr. Lith. E. Brinkman en echtgenote, burgemeester Ter Laak en echtgenote

De kaart van Blaeu
Het gepresenteerde sanering- en restauratieplan was ontworpen door het stedenbouwkundig bureau van D. Zuiderhoek en A. Peetoom uit Baarn. De oude stedelijke structuur van Heusden werd gerespecteerd. De kaart van de Amsterdamse cartograaf Blaeu (1649) werd als uitgangspunt genomen. In mei 1968 werd gestart met de restauratie van de vestingwallen, de grachten en de ravelijnen. Architect A. Peetoom, C.J. Bardet van de Rijksdienst voor Monumentenzorg en Chr. Lith vormden een enthousiast trio. Zij hadden hun kantoor in het Commiezenhuis aan de Vismarkt, dat als een van de eerste panden was gerestaureerd. Aan dezelfde Vismarkt was tot genoegen van veel vestingbewoners de stadspomp verrezen. Burgemeester Scholten benadrukte dat de details bij de restauratie belangrijk waren: ‘De bestratingen, verlichting en reclames moeten in stijl en harmonie met de omgeving zijn’. Deze uitspraak van burgemeester Scholten was conform de overtuiging en het beleid van Chris Lith.

Kees Bol
Als hoofd stadsontwikkeling en restauratie hield Lith zich met heel veel zaken bezig. Hij was een duizendpoot met allerlei werkzaamheden. Coördineren van alle restauratiewerkzaamheden, de aan- en verkoop van woningen, het begeleiden van mensen die een huis gingen restaureren, het regelen van subsidies, het vergaderen met mensen van de ministeries, de provincie en gemeente. Hij onderhield contacten met musea, de monumentenzorg, de Grontmij, de Stichting Menno van Coehoorn en andere instanties. In 1970 wist hij de Eindhovense kunstschilder Kees Bol over te halen zich in Heusden te vestigen. Bol restaureerde het 17^e eeuws pand Ridderstraat 23, dat door de Rijksdienst voor Monumentenzorg als een van de geslaagde voorbeelden werd genoemd.

Creatief
Chris Lith was zeer creatief en wist voor vele restauratieproblemen wel een oplossing te bedenken. Zo wist hij oude geschikte stenen in Den Haag te vinden voor de vervallen woningen. Niet minder dan 950.000 afgebikte stenen uit de voormalige Alexanderkazerne werden hergebruikt. Lith schroomde er niet voor om een molen uit Lommel (B) aan de Stadshaven te herbouwen. Hij slaagde erin om in Hellevoetsluis een 14-tal oude kanonnen te kopen, maar toen ontstond het probleem om deze oude vuurmonden naar Heusden te brengen. Lith wist via inspecteur-generaal (prins Bernhard) het vervoer te regelen. Het is ook niet vreemd dat Lith de term invulwoning heeft bedacht. Het gaat om woningen die gebouwd zijn op plekken in de stad waar geen te restaureren huizen stonden of waar panden afgebroken moesten worden.

Chris Lith (midden) in overleg met Kees Bol (rechts) op de steiger van het pand Ridderstraat 23.

Europees
Chris Lith hield van de gerestaureerde vesting die in 1975 als lichtend voorbeeld werd genoemd door het Nationaal Comité Monumentenjaar. Drie jaar later werd Heusden Europees geroemd door Europa Nostra Foundation. Het geven van voorlichting over de restauratie was een belangrijk deel van zijn werk. In zijn presentatie vertelde hij over de geschiedenis van de stad, de tijd voor de restauratie en het hoe en waarom. Hij weidde uit over de vestingwerken, de panden en had aandacht voor de gevelstenen. Na deze presentatie volgde een wandeling door de stad waarbij hij persoonlijk nadere uitleg en toelichting gaf. De restauratie versoberde onder burgemeester H. ter Laak (1977-1988). In 1985 nam Lith René van Boxtel aan als stadrestaurateur.

Maquette
De naam van Chris Lith blijft altijd verbonden met de maquette van de vestingstad. De maquette, die nu bij SALHA-RBT staat, stond eerder opgesteld in het Commiezenhuis. Dit pand was het informatiecentrum voor de restauratie. De maquette die Lith samen met maquettebouwers Van Heesch en Van der Elzen heeft ontwikkeld en gebouwd, inspireerde en stimuleerde de plaatselijke bevolking om mee te denken met de voortgang van de restauratie. Koningin Juliana kwam in oktober 1974 naar de maquette kijken en liet zich daar door burgemeester Scholten voorlichten.

Bart Beaard

Bijeenkomst binnen het kader van de restauratie van Heusden. V.l.n.r. de heren Chr. Lith (links), A. Peetoom (midden) en C.J. Bardet

Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan. Aanvoerder van het lokale nieuws.

< Kijk hier voor agenda
< Volg HeusdenNieuws ook via Facebook
< Wist u dat wij iedere morgen bijna 3250 nieuwsbrieven verzenden
< Wist u dat wij iedere dag meer dan 10.000 bezoekers hebben op onze website
< Adverteren op Heusden.Nieuws.nl stuur een mail