Een nieuwe Aflevering van Historisch Heusden geschreven door Bart Beaard en deze keer gaat het in deel 139 van Historisch Heusden over Elshoutse broers Van Delft sneuvelden in het leger van Napoleon. Door keizer Napoleon werden in de periode van 1800 en 1810 de Hollandse soldaten al als hulptroepen voor het Grote Franse Leger ingezet.
In 1810 maakten zij deel uit van dit leger. Naarmate zijn macht in Europa toenam groeide het leger vóór de campagne tegen Rusland tot ca. een half miljoen manschappen. Van het enorme leger dat Rusland introk, overleefden er maar ongeveer 40.000. Tussen 1797 en 1815 dienden ongeveer 15.000 Nederlanders in dit leger, waarvan er ook aantal uit het gebied van de huidige gemeente Heusden afkomstig waren. Napoleon werd in 1815 in Waterloo definitief verslagen. In dit artikel staan we stil bij twee Elshoutse jongemannen die in dit leger gediend hebben.
Heusden
In de Franse tijd behoorde de huidige gemeente Heusden tot het departement ‘Monden van de Rijn’ met ’s-Hertogenbosch als hoofdstad. Dit departement was verdeeld in de arrondissementen ’s-Hertogenbosch, Eindhoven en Nijmegen. De arrondissementen waren elk onderverdeeld in kantons en in onze omgeving waren dat Bommel, Heusden en Waalwijk. Oud-Vlijmenaar Bart van Helvoort doet al vanaf 1990 onderzoek naar de omstreeks 600 soldaten uit deze drie kantons, die in het leger van Napoleon hebben gediend. Voor de huidige gemeente Heusden is een overzicht gemaakt van het totaal aantal soldaten dat in de periode 1797-1815 in het leger gediend heeft en van het aantal soldaten dat in 1812 in dienst van het leger was.
1797-1815 1812
Kanton Heusden:
Herpt, Bern 6 6
Heusden 107 69
Oudheusden, Elshout en Hulten 6 6
Heesbeen 6 1
Hedikhuizen 4 4
Kanton Waalwijk:
Drunen 31 9
Nieuwkuijk en Onsenoort 12 3
Vlijmen en Engelen 33 7
Totaal 201 101
Historisch onderzoek
Voor het historisch onderzoek kon gebruik gemaakt worden van het archief met stamkaarten van het Hollandse leger. Met gegevens uit de stamboeken, aanwezig bij het Service Historique de la Défense in Vincennes Frankrijk, is door het NIMH een bestand samengesteld met 53.000 registers van Nederlandse militairen, die tussen 1797 en 1814 onder Franse vlag gestreden hebben. Ook zijn inmiddels een aantal Franse Regimentsstamboeken digitaal te raadplegen in de sites ‘Memoires des Hommes’ en die geven meer informatie over hetgeen de soldaten is overkomen.
Henricus en Jacobus van Delft uit Elshout
Over deze broers schrijft Bart van Helvoort: In Elshout woonde de familie Henricus van Delft (koopman) en Joanna Musces. De twee waren getrouwd in 1786. Ze kregen tien kinderen. De oudste was Henricus. Hij werd gedoopt op 9 mei 1787. Het derde kind was Jacobus. Die werd gedoopt op 15 november 1789.
In het voorjaar van 1810 overspoelde de Franse legers het gedeelte van ons land ten zuiden van de rivier de Waal. Dat gebeurde met veel machtsvertoon. Een gedeelte van de bevolking kwam onder de indruk van de manier waarop de Fransen militair bezig waren. In die periode gingen de gebroeders in het leger. Henricus ging op 14 maart 1810 bij het 3e Regiment Huzaren. Hij tekende voor acht jaar. Hij kwam in de Hollandse Koninklijke Garde terecht. Jacobus werd op 22 maart 1810 beroepssoldaat. Hij tekende net als zijn broer voor acht jaar. Van beide werden de uiterlijke kentekenen genoteerd. Henricus had bruine haren en wenkbrauwen, een gewoon voorhoofd,blauwe ogen, een gewone neus en mond en een spitse kin. Zijn gezicht was in totaliteit smal en hij was pokdalig. Zijn lengte was 5 voet, 5 duim en 2 streek (= 1,726 meter). Jacobus had bruine haren en wenkbrauwen, een gewoon voorhoofd, bruine ogen, een gewone neus en mond en een ronde kin. Zijn gezicht was glad en vol. Zijn lengte was 5 voet en 5 duim (= 1,722 meter).
De Hollandse Koninklijke Garde werd net zoals alle Hollandse eenheden in het najaar van 1810 opgenomen in het Grote Franse leger. De beide broers kwamen zodoende op 1 november 1810 in het 11e Regiment Huzaren terecht. Opnieuw werd alles genoteerd in het regimentsstamboek. Bij Henricus gebeurde dat bij nummer 1019. Zijn broer kreeg nummer 1020. Alles werd genoteerd in het Frans. Bij deze notatie werden allerlei fouten gemaakt. De administrateurs konden de Hollandse jongens amper verstaan en vertaalden wat ze dachten te horen. Van de andere kant wisten de jongens op de gevraagde gegevens nauwelijks antwoord te geven. Henricus werd ingedeeld bij de 7e compagnie van het 3e eskadron. Jacobus kwam in de 3e compagnie van hetzelfde 3e eskadron. Beiden gingen in het voorjaar van 1812 vol goede moed naar Oost-Europa om daar met ongeveer een half miljoen soldaten Alexander, de keizer van Rusland, angst aan te jagen.
Die keizer en de belangrijke legerleiders raakten daar echter niet van onder de indruk. Daarna stak het Franse leger op 24 juni de grensrivier de Njemen over. Het doel van de Franse keizer Napoleon was om de Russische legers snel te verstaan. Dat mislukte omdat die Russische legers zich telkens weer terugtrokken. De Hollandse huzaren werden tijdens deze eerste maanden van de Veldtocht dikwijls ingezet om verkenningen te doen en berichten over te brengen. Maar ook kwamen ze een aantal keren tijdens uitgevoerde charges in contact met de vijandelijke troepen. Daarbij hadden ze de pech dat ze onder leiding stonden van een roekeloze maarschalk. Dat was Joachim Murat, een zwager van Napoleon. Hij stuurde zijn huzaren soms met gevaar voor hun leven richting de vijand. Al op de heenweg naar Moskou zijn er veel huzaren op die manier om het leven gekomen.
Wat er met de broers Van Delft precies gebeurd is, is onduidelijk. In het stamboek werd na afloop van de veldtocht genoteerd dat ze waren ‘afgedwaald tijdens de campagne’. In feite wil dit bijna zeker zeggen dat ze tijdens een van al de gevechten waar de huzaren aan mee moesten doen, sneuvelden. In ieder geval is in de militaire en genealogische bronnen die er te raadplegen zijn over de periode na 1813 niets meer over de gebroeders Van Delft te vinden.
Bart Beaard
Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan. Aanvoerder van het lokale nieuws.
< Kijk hier voor agenda
< Volg HeusdenNieuws ook via Facebook
< Wist u dat wij iedere morgen meer dan 4250 nieuwsbrieven verzenden
< Wist u dat wij iedere dag meer dan 10.000 bezoekers hebben op onze website
< Adverteren op Heusden.Nieuws.nl stuur een mail
