Historisch Heusden: De hondenkar en trekhond

Woensdagmiddag had in de gemeente Vlijmen een treurig ongeval plaats, waarvan een Heusdensche ingezetene het slachtoffer werd. De 58-jarige Gijsberdina de Groot, huisvrouw van gemeentebode Jan Timmermans alhier, die geregeld met groenten de markt van ’s-Bosch bezoekt , keerde vandaar terug, gezeten in een hondenkar, bespannen met 2 honden. Te Vlijmen genaderd, ter hoogte van het koffiehuis >de Leeuw

Inleiding

Tot de Tweede Wereldoorlog komt de hondenkar vrij algemeen in het straatbeeld voor. De trekkracht van de hond blijkt de mens goed van dienst te kunnen zijn en de hond is een goedkopere werkkracht dan een paard. Allerlei lasten en vrachten worden per hondenkar vervoerd. De honden lopen voor of onder de kar. De hondenkar is vooral populair bij bakkers, kleine boeren, eierhandelaren, expediteurs, groenteboeren, kaasventers, krantenbezorgers, kruideniers, looiers, marskramers, melkventers, petroleumventers, poeliers, postbezorgers, schoenlappers, slagers, visventers, verhuizers en in het leger als trekdier voor mitrailleurwagens. De hond is goedkoop in de aanschaf en stelt geen hoge eisen aan voeding, onderkomen en verzorging. Het dier neemt meestal genoegen met wat de “pot schaft”; de maaltijd bestaat hoofdzakelijk uit etensresten, brood, groenten en slachtafval. Verschillende hondenrassen hebben werk met de hondenkar verricht. Het zijn voornamelijk de voorouders van de huidige bekende hondenrassen zoals: Bouviers, Duitse doggen, Duitse herders en Groenedalers. In de Trekhondenwet van 1910 wordt een vergunning voor het gebruik van de hond als trekhond verplicht gesteld. De vergunning wordt pas verstrekt wanneer aan de voorschriften wat betreft de begeleider, hond en kar wordt voldaan. Pas in 1961, wanneer de Wet op de Dierenbescherming ingaat, wordt het gebruik van een hond als trekdier bij de wet verboden.

Uit het "Geheugenboek" van Vlijmenaar Piet van Oijen:

‘Vernieuwing van hondenbepaling. In 1910 komt van de regering het besluit dat men in de kom niet meer op een hondenkar mag zitten: vanaf spie tot overweg wél; van hoek Mommersteeg tot Pieter Prinsen ook; vanaf Toontje v. d. Avoort door de Melie naar de dijk enz. enz. Er zijn veel proces-verbalen gemaakt. In dat jaar wordt de ijzeren muilkorf afgeschaft: een van leder komt daarvoor in de plaats. Een hond moet 65 cm hoog zijn. Gedurende de latere jaren komen er nog veel veranderingen, nl. een steun aan de burries, als hij gaat liggen, zodat hij vrij ligt. Een drinkensbakje (bij mij zijn er vier versleten) erbij hangen, alleen bij een regenbui sijpelt er water in. Eerst moet rechts van de wagen de naam van de eigenaar staan. Een plank moet ge bij u hebben, waarop de hond kan rusten. In 1928 komt er een wet dat alle trekhonden ieder jaar gekeurd moeten worden op leeftijd, hoogte, breedte van de borst en het tuig en de kar. In dat jaar zijn er 73 trekhonden in Oud-Vlijmen. We moeten inschrijven in een register van Burgemeester en Wethouders. Mijn nummer is 73, want ik heb gewacht om de laatste te zijn. Mijn dier is 85 cm hoog en weegt 136 pond; zijn opvolger 131 pond: dat zijn prachtexemplaren. Later moet men aan de linkerzijde zijn naam met nummer hebben en een bewijs dat men met een trekhond mág rijden. Nóg weer later moet de letter [G] aan de linkerkant boven de as worden aangebracht. En als het donker is een brandende carbidlamp. Thans (1951) loop ik er nog alleen en 't zal niet lang meer duren of dat de hondenkar geheel van de weg verdwenen is’.

Strafzitting van het Kantongerecht te Heusden op vrijdag 16 mei 1930:

A.v.d.W., arbeider te Haarsteeg, had gereden met zijn hondenkar:

1^eZonder dat zij voorzien was van een drinkbak:

2 ^e Zonder nummer op de kar:

3^e Met een te smallen borstriem:

Verdachte: De drinkesbak hè ik verloren deur 't schokken op de kaien. Het tuig is goedgekeurd door wel drie menschen en ik het er altij mee gereden. De borstriem was te smal, mar was vroeger ok al goedgekeurd. Ik begrijp er niks meer van. Het nummer stond mit blauw potlood op de kar.

Kantonrechter: Heb je nou weer een drinkbak?

Verdachte: Ja Edelachtbare en een beste.

Kantonrechter: En het nummer?

Verdachte: Eerst zat het erop mit een bietje verf en toen heb ik een ander nummer gekregen en dè heb ik erop gezet mit blauw potlood.

Kantonrechter: En zul je het nummer er nou op schilderen?

Verdachte: Ja Edelachtbare.

Kantonrechter: En je tuig?

Verdachte: Da is nou in orde.

Kantonrechter: Ja wat moet ik je nou geven?

Verdachte: Niet veel, want ik moet hard werken voor 't kostje.

Kantonrechter: Dan zal ik je ook niet veel geven; je krijgt voor de eerste twee overtredingen 2x ƒ 0,50 of 2x 1 dag en voor de laatste ƒ 1,00 of 1 dag

Bart Beaard

'Opa' Dikmans uit Nieuwkuijk zittend op een hondenkar omstreeks 1915. Collectie Nico de Bonth.

Bart van den Brandt (Bart de Wolf) heeft zijn mandenmakerij aan De Oude Haven in Haarsteeg. Collectie Bart Beaard (zijn kleinzoon).

Piet van Oijen met zijn volgeladen hondenkar. Het geladen puin is afkomstig van sloopwerkzaamheden bij kasteel Onsenoort. Collectie Nico de Bonth.

Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan.