Een nieuwe Aflevering van Historisch Heusden geschreven door Bart Beaard en deze keer gaat het over Doorlaatspoorbrug Baardwijkse Overlaat
Een wet van 10 november 1875 heeft de aanleg van de 46 kilometer lange spoorlijn ’s-Hertogenbosch – Lage Zwaluwe mogelijk gemaakt, maar het duurt nog tot de zomer van 1881 voordat daadwerkelijk met de aanleg kan worden begonnen. Onenigheid over het tracé tussen Geertruidenberg en ’s-Hertogenbosch is de oorzaak van het uitstel. Wanneer eenmaal het tracé vastligt, komt er een 880 meter lange doorlaatspoorbrug in de Baardwijkse Overlaat.
Landhoofden en pijlers
Het bestek dateert 21 mei 1881 en de bouw is begroot op ƒ394.000. Aannemer Van der Eerden uit Boxtel krijgt voor ƒ362.700 het werk toegewezen en begint met de aanleg van een lossteiger in de uiterwaarden van de Oude Maas bij Drongelen. Hiervandaan wordt een smalspoorlijn aangelegd naar de bouwplaats voor de aanvoer van materialen. Voor het funderingswerk wordt de locatie van elke pijler afzonderlijk afgedamd, drooggemalen en ontgraven. Op de ingeheide houten palen wordt een vloer van eiken balken gelegd, die de basis vormt voor het opgaande metselwerk. Aan de bovenzijde worden de landhoofden en pijlers afgedekt met platen hardsteen. Voor bodemverdediging wordt een 24 meter brede baan van basaltblokken gelegd met erlangs een betonstrook. Bij de oplevering zijn er twee landhoofden en 52 pijlers. Alle pijlers hebben de afmetingen van 1,60 bij 10,40 meter, geschikt voor een tweede enkelsporige brug. Tussen de pijlers bedraagt de vrije doorgang vijftien meter.
Brugdelen
Op 10 mei 1882 vindt de aanbesteding plaats voor het vervaardigen en plaatsen van de brugdelen, begroot op ƒ560.000 voor 91 (incl. 2 voor Bossche Sloot – Venkantbrug en 36 voor Moerputtenbrug) identieke vakwerkbrugdelen. Werkspoor uit Amsterdam krijgt het werk toegewezen voor ƒ537.000. Voor voetgangers in de Baardwijkse Overlaat moet aan de zuidzijde een voetgangersbrug worden gemaakt. Werkspoor verwerkt aan de brugdelen 2000 ton staal incl. 140 ton klinknagels. Begin september 1884 wordt begonnen met het plaatsen van de brugdelen. Elk brugdeel heeft een lengte van 16,5 meter, een breedte van 4,05 meter en een hoogte van 1,40 meter. Voltooid is het werk op 17 maart 1885. Een belastingproef vindt plaats, waarbij op elke overspanning 80 ton spoorstaven gelegd worden, waarbij de doorbuiging in het midden maximaal acht millimeter mag zijn.
De opening
Treinen rijden pas vanaf 1 juni 1888 over de brug, de dag waarop het baanvak Waalwijk–Vlijmen wordt geopend. De voetgangersbrug is al in 1885 opengesteld.
Drongelens Kanaal
In de periode 1907-1911 wordt door aannemerscombinatie De Groot en Kalis uit Gorinchem het Drongelens Kanaal tussen ’s-Hertogenbosch en Drongelen aangelegd. Voor het vervoer van zand en materialen wordt een spoorlijn aangelegd die de Langstraatspoorlijn kruist. Het kanaal wordt in 1911 opgeleverd en is bij Baardwijk onder de overspanningen 2 t/m 4 van de brug doorgevoerd. De aanleg van het kanaal heeft de Baardwijkse Overlaat als inundatiegebied overbodig gemaakt, waardoor in 1915 een begin gemaakt wordt met het vervangen van een deel van de brug door een spoordijk. De overspanningen 11 t/m 36 worden uitgenomen en de pijlers zover afgebroken zodat zij niet uit de te maken spoordijk zullen steken. Voor een noodsituatie blijven zeventien brugdelen gespaard. Daarvan overspant deel 38 de huidige Overstortweg. In juni 1913 wordt de omgelegde tramlijn Drunen – Waalwijk in gebruik genomen, die onder overspanning 49 doorgevoerd wordt. Begin 1916 is de inkorting klaar. Het zuidelijk talud van de spoordijk wordt voor een groot gedeelte met de vrijgekomen basaltblokken bekleed. Het van de brug afkomstige staal wordt aan een metaalhandel verkocht.
Tweede Wereldoorlog
Tijdens de Duitse inval in mei 1940 is de spoorbrug niet voorzien van springladingen en wordt ook niet bewaakt. In de vroege ochtend van 30 oktober 1944 vliegt de tweede pijler de lucht in en worden ook verschillende overspanningen aan de Drunense kant van de brug met springstof bewerkt. Na de bevrijding biedt de brug een troosteloze aanblik. Eind 1945 begint de NS met het herstel. Brugdelen worden uitgenomen en geplaatst in plaats van verwoeste brugdelen van de kanaalbrug en Venkantbrug. De opengevallen plaatsen krijgen een spoordijk.
Het einde
Op 19 september 1946 wordt een proefrit over de brug gemaakt, die nu bestaat uit in totaal veertien overspanningen, gescheiden door twee dijklichamen. Er resteren tien delen over het Afwateringskanaal, één over de Overstortweg en drie over de Eindstraat. Het goederenverkeer vanuit Lage Zwaluwe tot Vlijmen wordt hervat en begin maart 1947 is de gehele Langstraatspoorlijn weer in gebruik. Het reizigersverkeer wordt hernomen op 5 oktober 1947, maar weer beëindigd op 1 augustus 1950. Vanaf die dag maakt gemiddeld nog slechts tweemaal per dag een goederentrein gebruik van de brug. Sinds 28 mei 1972 is het gedeelte Raamsdonk – ’s-Hertogenbosch niet meer in gebruik.
Verval en redding
Wanneer dit gedeelte niet langer in gebruik is worden spoor en brug verder aan hun lot overgelaten. In 1987 worden de brugdelen verkocht voor sloop. Er komt redding wanneer de stichting ‘Redt de Waalwijkse Spoorbrug’ de sloop afkoopt. Sinds 1991 is de oude spoordijk in gebruik als fietspad en dagelijks maken vele fietsers en wandelaars er gebruik van.
Nieuwe ontwikkeling
Een nieuwe ontwikkeling komt er met het plan Gebiedsontwikkeling Oostelijke Langstraat – GOL voor een snelfietsroute Waalwijk–’s-Hertogenbosch. Omdat de breedte van de bestaande brugdelen over het Afwateringskanaal, Overstortweg en Eindstraat niet voldoende is, worden direct ernaast nieuwe bruggen gelegd in een modern architectonisch ontwerp. Gezien vanuit Waalwijk blijft de eerste 83 meter dijk na de brug gehandhaafd en wordt verbreed. Daarna wordt 332 meter, tot de Overstortweg, afgegraven en worden de oude pijlers zichtbaar gemaakt. Op deze pijlers komen betonnen kolommen waarop de nieuwe fietsbrug moet rusten. Op maaiveld komt een 24 meter brede natuurzone met wandelroute. De twee resterende dijkdelen vanaf de Overstortweg tot het Drunense landhoofd worden verbreed. Binnen het plan zijn enkele verrijkingsmaatregelen opgenomen o.a. om het verhaal van de rijke geschiedenis van de Baardwijkse Overlaat te vertellen.
Bart Beaard
Doorlaatspoorbrug over de Baardwijkse Overlaat kort na de oplevering in 1885. De foto is genomen vanaf de korenmolen in Drunen. Foto SALHA – Koninklijk Huisarchief, Den Haag.
Brugdeel 38 overspant de Drunense Overstortweg. Foto Ad Hartjes.
Voor de voorbereiding van de werkzaamheden voor de snelfietsroute zijn enkele pijlers in de spoordijk onlangs tijdelijk zichtbaar gemaakt. Foto Bart Beaard.
Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan.
Aanvoerder van het lokale nieuws. Wist u dat wij iedere morgen bijna 2500 nieuwsbrieven verzenden.
