Een nieuwe Aflevering van Historisch Heusden geschreven door Bart Beaard en deze keer gaat het in deel 113 van Historisch Heusden over Vlijmenaar Nordje Heesbeen, polderwerker in Haarlemmermeer. In 1852 viel het Haarlemmermeer droog. Hier gingen ruim twee eeuwen van plannenmakerij vooraf en werd vanuit het Rijk uitgevoerd.
De directe aanleiding waren de stormen van eind 1836, die overstromingen veroorzaakten in de omgeving van Amsterdam en Leiden. In 1840 begon men met het graven van de Ringvaart bij Hillegom. Met de uitgegraven aarde werd een ringdijk opgeworpen. In 1848 begon stoomgemaal “de Leeghwater” op volle kracht met droogmaken, in 1849 gevolgd door de gemalen “Lynden” en “Cruquius”. De Staatscourant van 4 augustus 1852 meldt:’In de afgeloopen maand July is het Haarlemmermeer door de werking der machines en gunstige weersgesteldheid van het nog overgeblevene water ontlast, en alzoo droog geworden…’ In de polder ontstond een grote behoefte aan polderwerkers. Vlijmenaar Nordje Heesbeen ging er twintig jaar heen. Voor dit verhaal heb ik gebruik gemaakt van een boek, wat Jan Heesbeen in 1932 schreef over zijn grootvader Nordje en vader Adrianus.
Inleiding
Nordje werd als Leonardus Heesbeen op 23 december 1820 aan de Wolput D132 in Vlijmen geboren. Zijn ouders waren Adrianus Gijsbertus Heesbeen en Anna van Vught. Hij had vijf broers. Nordje trouwde op 6 mei1852 in Vlijmen met Dientje – Ardina van der Lee (de stoker), geboren op 12 februari 1822 in Nieuwkuijk. Het echtpaar kreeg vijf kinderen; Lamberta 1853, Adrianus 1855, Johanna 1859, Cornelis 1862 en Adriana 1866. Het gezin heeft altijd gewoond in het ouderlijk huis van Nordje, gebouwd omstreeks 1760. Het huisje had gevels van gevlochten riet, met leem besmeerd tussen eikenhouten horden, en een strodak. Ze hadden er voor eigen gerief een moestuin met aardappelen, groente, kruisbesstruiken en rogge en een kleine kudde schapen voor de slacht.
Stadsmuur Heusden
Nordje heeft in zijn werkzame leven voornamelijk als dagloner gewerkt bij de grootste boeren van ’t dorp. Hij verstond alle boerenwerk, als spitten, maaien, zichten (maaien met een kleine zeis), dorsen en wannen (kaf van het koren scheiden). Eens werd goed werkvolk gevraagd om tegen flink loon te gaan werken aan de stadsmuren en grachten van Heusden. Heusden had steeds als vesting gediend en zou ontmanteld worden. De grachten moesten met aarde worden gedempt. De stadsmuren werden afgebroken en de wallen geslecht en weggewerkt.
Een jaar lang werkte Nordje met honderden anderen hieraan. Toen hij bezig was met het afbreken van de wel twee meter dikke stadsmuren, die uit goede harde stenen bestonden, vroeg hij of hij die oude stenen mocht meenemen. Voortaan zag men hem elke morgen om half zes met
de kruiwagen vóór hem uit naar Heusden gaan en ’s-avonds zag men hem, na een dag hard werken, met een hoog opgeladen kruiwagen vol stenen terugkomen. Een jaar later werd het huisje rondom geheel in steen gemetseld. Als gevolg van oorlogshandelingen is het huisje in 1945 afgebroken.
Haarlemmermeer
Korte tijd na zijn huwelijk had hij vernomen, dat de Haarlemmermeer zou worden drooggelegd en dat daar veel arbeidskrachten gevraagd werden. Na het droogmalen moesten sloten en kanalen met de schop gegraven worden. Mogelijk is Nordje in Heusden in contact gekomen met welgestelde boeren uit Altena die in de Haarlemmermeer grond gekocht en/of gepacht hadden. Namen hiervan zijn ’t Hooft, Biesheuvel, Van Andel en Colijn. Nordje had zich opgegeven om er van mei tot einde oktober te gaan werken. En op een morgen in mei vertrok hij heel vroeg van huis en verliet zijn jonge vrouw. Hij had een blanke schop op de schouder. Hieraan bengelden een paar zware waterlaarzen, een blikken koffiekruik en een buil met brood, spek en boter. De wegen waren nog slecht, op vele plaatsen amper begaanbaar. Het was een voetreis van zo’n 120 kilometer en hij deed er 24 uur over.
Dan werkte en beulde hij daar in de Haarlemmermeer in de open lucht, in weer en wind, in hitte en kou. Een eigen haard in den vreemde kende men niet, het groene veld, de polder, was de tafel waar een groep arbeiders ’s-morgens hun ochtendbrood aten, daar aten ze hun middagpotje, daar deden ze, geleund tegen een hooiopper of korenschoof, hun middagdutje. En ’s-avonds als ze optrokken naar de grote hofstede van de herenboer, was daar niets dat hun enige afleiding of verpozing bracht. Ze wisten waar hun plaats was. In de grote schuur was dik voor hen het stro gespreid, waar ieder zijn plaatsje opzocht. Ze konden zich dekken met zware dekens. Voor ze gingen slapen werd er nog een uurtje bijgepraat.
En dan ving hij op het einde van oktober de reis naar huis weer aan. De blinkende guldens zaten dan in een leren buil in zijn werkbroek, de winst van de hele zomer.
Tien zomers heeft hij er achtereen gewerkt om Haarlemmermeer mee om te zetten in een vruchtbare polder. Daarna heeft hij er nogmaals tien zomers gewerkt, maar nu niet meer met de schop, maar om te maaien met de zeis en zicht. Eerst het gras, daarna de rogge, de haver, de tarwe en het nagras. Zo heeft hij twintig jaar achtereen de reis naar Haarlemmermeer op en neer afgelegd.
Soms liet hij een briefje naar huis schrijven, dat werd aan een postiljon meegegeven en de dorpsschoolmeester las het briefje aan Dientje voor. Dientje had het thuis druk met de kinderen, met de moestuin en ze verdiende met naaiwerk wat bij. En als Nordje weer thuis kwam en het zilvergeld op tafel lag, dronken ze samen een borrel uit het kruikje en vertelde Nordje al de wetenswaardigheden van de lange zomer in Holland.
Werken in Vlijmen
Daarna, hij was toen de vijftig jaar gepasseerd, bleef hij in Vlijmen en omgeving als dagloner werken, maar het maaien sprak hem het meest aan. Hij heeft dat nog minstens vijf en twintig jaar gedaan. Na de gouden bruiloft in 1902 verouderde Nordje sterk. Hij was moe en uitgeleefd. Nordje overleed op 84-jarige leeftijd op 15 december 1905, Dientje op 85-jarige leeftijd op 28 juli 1908.
Bart Beaard
Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan. Aanvoerder van het lokale nieuws.
< Kijk hier voor agenda
< Volg HeusdenNieuws ook via Facebook
< Wist u dat wij iedere morgen meer dan 3750 nieuwsbrieven verzenden
< Wist u dat wij iedere dag meer dan 10.000 bezoekers hebben op onze website
< Adverteren op Heusden.Nieuws.nl stuur een mail
