Een nieuwe Aflevering van Historisch Heusden geschreven door Bart Beaard en deze keer gaat het in deel 137 van Historisch Heusden over een Poolse militair in Drunen. Op 27 oktober 1954 wordt i.v.m. huisvesting door de afdeling Personeelszaken van Lips Scheepsschroevengieterij aan de Gemeente Drunen een opgave gedaan van ‘gerepatrieerden en vreemdelingen’.
Op deze lijst staat een groep Poolse oud-militairen: Ludwik Adamnowski, Paul Bukowski, Tadeusz Frodyma, A. Holubiak, Jozef Holubiak, Adam Kmiolek, Franciszek Kowalczyk, Henrijk Jozef Urbaniak, Antoni Zielonko en Mietek Zwierszynski. Deze Polen behoren óf tot de groep Polen van Driel óf tot de Eerste Poolse Pantserdivisie, die onder leiding van generaal Stanislaw Maczek op 29 oktober 1944 Breda heeft bevrijd. Dit artikel gaat over Antoni Zielonko, één van de Polen van Driel.
Krijgsgevangene
Antoni Zielonko werd op 11 november 1915 geboren in Naliboki-Minsk, toen Pools grondgebied, nu Belarus. De grenspolitieman werd in 1937 opgeroepen voor de militaire dienst. Tegen de tijd dat hij zou afzwaaien, begon de oorlog. In augustus ’39 kwam Duitsland met Rusland een niet-aanvalsverdrag overeen en maakten geheime afspraken over de verdeling van Polen. Op 1 september 1939 werd Polen door de Duitsers binnengevallen en op 17 september 1939 door de Russen. Antoni werd krijgsgevangene van de Russen en overgebracht naar Siberië, waar hij in een uraniummijn te werk werd gesteld. De omstandigheden waren er erbarmelijk. Op 22 juni 1941 vielen Duitse legers Rusland binnen waardoor Stalin aan geallieerde zijde kwam. De Poolse generaal Sikorski onderhandelde met Stalin over vrijlating van de honderdduizenden Poolse gevangenen. Sikorski boekte succes en Stalin liet de poorten van gevangenissen en werkkampen openen. In augustus 1942 verlieten de eerste Polen Rusland om zich via de Kaspische Zee, Perzië, Irak, Syrië en Palestina aan te sluiten bij het Poolse leger in Engeland. Zo ook Antoni.
Parachutistenbrigade
Onder leiding van de Poolse Generaal-Majoor Stanislaw Sosabowski (1892-1967) werd, voor de bevrijding van Polen, op 24 september 1941in de Schotse plaats Kincraig de 1ste Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade opgericht. In Monkey Grove werden de parachutisten zwaar getraind. Antoni behaalde hier de rang van sergeant. De Polen hadden aanvankelijk niets, zelfs geen eigen uniformen, maar langzaamaan kwamen deze wel, alsook een vlag en bewapening. Het leger werd opgeleid om Polen te bevrijden, maar de geallieerde leiding besliste dat de Poolse brigade, onder bevel van de 1ste Britse Luchtlandingsdivisie, zou gaan deelnemen aan de operatie Market Garden (Slag om Arnhem). Dat was een grote tegenvaller daar het ondergrondse leger in Warschau op hun komst rekende. In augustus 1944 was de Opstand van Warschau uitgebroken en de Polen waren op dat moment in een dodelijke strijd gewikkeld met de Duitsers.
Market Garden
Op 21 september, de vijfde dag van Market Garden, werd Antoni met zo’n 1500 Poolse parachutisten om ca. 17.15 uur vanuit Amerikaanse Dakota’s gedropt op de zuidelijke Rijnoever bij Driel-Arnhem. Bij de landing werden ze in de schijnwerpers gezet en beschoten, een ware hel. Na de landing verzamelde de brigade zich in Driel, dat hierdoor oorlogsgebied werd. De volgende dag was er contact met de Poolse luchtlandingstroepen, die op 18 september ten noorden van de Rijn geland waren. Voor de oversteek naar Oosterbeek rekenden ze erop dat het veer bij Driel gebruikt kon worden. Maar de veerbaas had, om de Duitsers de overtocht te verhinderen, de gierkabel doorgehakt. In de nacht van 22 op 23 september werden de para’s met rubberbootjes (dinghy’s) en vlotten overgezet naar Oosterbeek. Daarna gingen ze te voet naar parkhotel “Hartenstein” aan de Utrechtseweg in Oosterbeek, waar een Britse commandopost gevestigd was. Hier werd Antoni getroffen door een fosforgranaat. De brandwonden in zijn gezicht werden bij particulieren verbonden en waar hij ook verder verpleegd werd.
Helaas moesten de geallieerde troepen zich in de nacht van 25 op 26 september van de noordelijke Rijnoever terugtrekken en was de Slag om Arnhem verloren. Na de terugtrekking werd de brigade nog ingezet ten zuidwesten van Nijmegen, bij Cuijk en Grave. Op 7 oktober verzamelden de Polen zich bij Reek en zijn via Brussel en Oostende terug naar Engeland gegaan. De parachutisten, die bij Arnhem hadden gesprongen, dus ook Antoni, kregen hun onderscheiding: de aanvallende adelaar met lauwerkrans.
Eind april 1945 werd de Parachutistenbrigade, aangevuld met nieuwe parachutisten, opnieuw samengesteld. Op 8 mei vertrok de brigade naar het vasteland van Europa om de geallieerde eenheden bij Duinkerken af te lossen. Maar nauwelijks op zee, vernamen de Polen het lang verwachte nieuws dat Nazi-Duitsland onvoorwaardelijk had gecapituleerd. In Oostende kwamen nieuwe orders: de paratroepen moesten zich aansluiten bij het 1ste Britse Korps in Duitsland om een bezettingsleger te vormen. In mei 1945 zijn ze in Driel nog teruggeweest voor een korte plechtigheid. Op de graven van hun gesneuvelde kameraden werden witte kruizen geplaatst.
Na de oorlog
Op 21 januari 1947 zwaaide Antoni af uit het leger en kreeg hij zijn ‘Demobilisatiecertificaat’ met vermelding van de verkregen decoraties. In de buurt van Osnabrück had hij Mimi (Wilhelmina) Papenjohann ontmoet en trouwde met haar op 16 september 1947. Hierdoor kreeg Mimi de Poolse nationaliteit en mocht zij mee naar Nederland.
De Poolse militairen waren uit dankbaarheid welkom in vele landen en konden gemakkelijk werk vinden. Antoni werd op 3 februari 1947 bij Lips’ Scheepsschroevengieterij in Drunen aangenomen en werd één uit de groep van tien Poolse oud-militairen. Zijn echtgenote kon zich erin vinden, want Drunen was niet ver van haar familie in Duitsland. Wilhelmina was als Duitse direct na de oorlog bij de Nederlandse bevolking niet erg welkom. De eerste jaren hadden beiden veel problemen door heimwee en bezochten hun familie in Polen en Duitsland regelmatig. Zij bouwden hier een nieuw bestaan op, maar de formele naturalisatie werd pas op 1 september 1956 door Koningin Juliana ondertekend. Bij Lips werd Antoni opgeleid tot vormer in de afdeling Grote Schroeven. In Drunen woonde de familie Zielonko met hun vijf kinderen in de Burgemeester van der Heijdenstraat 29. In 1972 werd zijn zilveren bedrijfsjubileum bij Lips uitgebreid gevierd. Hij was er werkzaam tot eind 1977. Na een langdurige ziekte overleed Antoni op 30 juli 1979 op 63-jarige leeftijd.
Bart Beaard
Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan. Aanvoerder van het lokale nieuws.
< Kijk hier voor agenda
< Volg HeusdenNieuws ook via Facebook
< Wist u dat wij iedere morgen meer dan 4250 nieuwsbrieven verzenden
< Wist u dat wij iedere dag meer dan 10.000 bezoekers hebben op onze website
< Adverteren op Heusden.Nieuws.nl stuur een mail
