Een nieuwe Aflevering van Historisch Heusden geschreven door Bart Beaard en deze keer gaat het in deel 170 van Historisch Heusden over Het klooster van de ‘Zusters van Jezus, Maria en Jozef’ in Vlijmen Onlangs maakte de Gemeente Heusden haar ambitieuze plan bekend, om op de plek van het huidige gemeentehuis een nieuw (drielaags) gemeentehuis te bouwen.
De Vlijmense gemeenteraad besliste 30 augustus 1980 een nieuw gemeentehuis te bouwen op een groot braakliggend terrein aan de Julianastraat tussen de R.K. Kerk en het oude gemeentehuis. Op dit terrein stond tot 1976 het St. Franciscus Xaverius Gesticht, een klooster van de ‘Zusters van J.M.J.’ Het huidige gebouw werd op 22 april 1988 officieel geopend.
Sociëteit
De Sociëteit ‘Zusters van J.M.J. is een katholieke congregatie van religieuze zusters. De Sociëteit werd in 1823 in Amersfoort gesticht door de Jezuïet Matthias Wolf. Hieruit ontstond een klein pensionaat met de bedoeling onderwijs te geven aan meisjes uit het volk, waarvoor in die tijd geen onderwijs was weggelegd. Vanaf 1859 kwam daar bejaarden- en gezondheidszorg bij. Op het hoogtepunt had de Sociëteit 1767 zusters in Nederland. Sinds 1840 was hun vestiging Mariënburg te ‘s-Hertogenbosch het centrale moederhuis. Deze was ontstaan uit het pensionaat ‘Onze Lieve Vrouw van Lourdes’ in Engelen, dat al in 1826 gesticht was voor onderwijs voor jonge dames uit gegoede families.
Vanaf 1828 deden twee zusters uit Engelen wekelijks van maandag tot zaterdag school in Vlijmen. De regelmatig terugkerende hoge waterstanden in de polder tussen Vlijmen en Engelen dwongen de zusters dit werk op te geven. Enkele juffrouwen uit Vlijmen, o.a. Johanna de Zeeuw, Kaatje de Vaan en Hendrika van Beurden, probeerden, voor zover als in hun vermogen lag, de zusters te vervangen door les te geven in het woonhuis van kerkmeester Willem van Hest. De Norbertijner pastoor Thionville, priester van de Abdij van Berne, bleef uitzien naar een geschikte woning waarin de zusters uit Engelen zich blijvend zouden kunnen vestigen. Die huisvesting werd gevonden door de aankoop van het te koop staande pand “De Hollandse Tuin” van herbergier Willem van Engelen. Dat pand stond op de plaats waar nu het gemeentehuis staat en het werd verbouwd tot klooster. Door toedoen van de pastoor en met toestemming van bisschop mgr. Zwijsen kwamen er op 19 december 1849 zes zusters. De naam van het klooster werd ‘Huis van Liefdadigheid’. Het onderwijs aan meisjes begon met de vakken lezen, schrijven, rekenen, handwerken en alles wat samenhing met de katholieke opvoeding. In 1854 kwam er een uitbreiding met een bewaar- en naaischool.
Sint Franciscus Gesticht
Het was gebruikelijk een klooster en school onder bescherming van een heilige te stellen en hier werd gekozen voor Sint-Franciscus Xaverius (1506-1552). Hij was een van de eerste Jezuïeten en gold als een van de grootste missionarissen die de Kerk heeft gekend. Dan volgen er voortdurend nieuwe activiteiten, die telkens verbouwingen en uitbreidingen vergden tot er groot een U-vormig gebouw ontstond in twee bouwlagen en zolderverdieping. In 1870 begon de opvang van wezen, ouden van dagen en pensiongasten. In 1885 liet de gemeente een apart gebouw plaatsen als ziekenhuis voor de verpleging van patiënten met besmettelijke ziekten. Voor de zusters kwam er een kapel waar dagelijks een H. Mis werd opgedragen. De zusters zorgden voor de verpleging. Bij een verbouwing in 1886 kwam er ruimte voor de 6-klassige school, een werkplaats voor mannen en een slaapzaal voor de zusters.
In 1895 besloot het kerkbestuur tot uitbreiding van het bejaardenhuis en de bouw van een boerderij. In 1905 werden de scholen geheel verbouwd om te worden aangepast aan de eisen van de nieuwe Wet op het Lager Onderwijs en in 1914 volgde weer een schooluitbreiding. In 1922 werden omstreeks 250 kinderen onderwezen, waren er 22 pensiongasten en werden 30 bejaarden verpleegd. De bejaarden leefden in het Gesticht op vrouwen- of mannenzalen, waarop acht bedden stonden met gordijnen als afscheiding. Voorzieningen als verlichting, ventilatie, verwarming, waterleiding, toilet, bad- en wasgelegenheid waren zeer eenvoudig.
Tweede Wereldoorlog
De eerste oorlogsjaren verliepen rustig. In 1944 kwamen er in het klooster evacués uit Berlicum. Duitse soldaten lagen ingekwartierd in de kleuterschool, wat voorheem het ziekenhuis was. Tijdens de bevrijding in november 1944 kregen de school, het klooster en de kerk vele voltreffers te verduren en vooral aan de daken was veel verwoesting.
De noodzaak voor nieuwbouw
Er was in Vlijmen alle lof voor de zusters hoe die zich opofferden en inzetten voor de bejaardenzorg en het kleuter- en lagere meisjesonderwijs. Maar meteen na de oorlog werd door Inspectie Volksgezondheid en de lokale bestuurders vastgesteld dat het Gesticht als ‘versleten’ beschouwd moest worden. Gebrek aan ruimte, te kleine ruimtes, dak lekkage, elektrische kortsluiting, riolering verstopping etc. waren de dagelijkse misère. Daarbij kwam ook nog dat door de groei van Vlijmen er steeds meer behoefte bestond aan scholen en bejaardenhulp. Het aantal beschikbare zusters werd steeds minder. Hun werk worden overgenomen door leken, die hogere eisen stelden aan hun werkomstandigheden. In 1962 woonden 49 bejaarden in het Gesticht en drie jaar later 56. In 1964 telde het klooster 26 religieuzen.
Het einde
In 1957 werd de nieuwe 10-klassige meisjesschool Mariaschool en de 4-klassige kleuterschool Klimop in gebruik genomen. Als laatste religieuze was zuster Benedictine van 1959 tot 1972 hoofd van deze scholen. Op 16 oktober 1974 verliet de laatste religieuze onderwijskracht, zuster Caspara Kruidenberg, de Mariaschool.
Vanaf 1959 maakte Comité Bejaardencentrum Vlijmen zich sterk voor de bouw van een nieuw bejaardencentrum, dat uiteindelijk Zorgcentrum Sint Janshof werd, en op 12 augustus 1967 werd geopend.
Zuster Seraphinia Corsten, moeder-overste van het klooster, werd directrice en elf zusters woonden voortaan in het Sint-Janshof. Het gebouw had toen 80 kamers voor bejaarden en 14 voor de zusters. Na de verhuizing werd het gebouw van het Sint Franciscusgesticht gesloopt en wat resteerde was een groot braakliggend terrein.
Op 28 december 1981 werd officieel afscheid genomen en kwam er na 132 jaar een einde aan de communiteit in Vlijmen. Er waren toen nog maar vier zusters waren: Zuster Willibaldi Broeren, directrice sinds juni 1968 en de zusters Jovina Verheijden, Philomena Boekema en Walburga Snoek waren afdelingshoofd. De leiding ging over naar lekendirecteur J. Dekkers. Ter herinnering kwam er in de R.K. kerk een gedenkplaat.
Bart Beaard
Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan. Aanvoerder van het lokale nieuws.
< Kijk hier voor agenda
< Volg HeusdenNieuws ook via Facebook
< Wist u dat wij iedere morgen meer dan 4750 nieuwsbrieven verzenden
< Wist u dat wij iedere dag meer dan 10.000 bezoekers hebben op onze website
< Adverteren op Heusden.Nieuws.nl stuur een mail
