Historisch Heusden: De Drunense kermis
Een nieuwe Aflevering van Historisch Heusden geschreven door Bart Beaard en deze keer gaat het in deel 120 van Historisch Heusden over de Drunense kermis. De jaarlijkse kermis en de feesten die daarbij horen zijn een eeuwenoud begrip. De kermistraditie vindt zijn oorsprong in de middeleeuwen.
In die tijd was de kermis verbonden aan de kerk. Kermis is een verbastering van het woord kerkmis en slaat op de wijding van de nieuwgebouwde kerk. Elk jaar werd de kerk of zijn patroonheilige opnieuw geëerd en daarbij werd een jaarmarkt georganiseerd. Aan het einde van de middeleeuwen werd de kermis meer het volksfeest wat wij nu kennen, een verzameling rondtrekkende attracties en kramen in de openlucht.
De gemeenteraad
Vanaf het einde van de Franse tijd in 1816 heeft de gemeenteraad bemoeienis met de dorpskermis. Zij stelt de kermisdatum vast, beslist of een kermis al of niet doorgaat en verpacht de staanplaatsen. Jaarlijks beantwoordt zij ook de telkens terugkerende vraag, waarom de kermis niet wordt afgeschaft, daar het niet meer van deze tijd zou zijn. Meerderen vinden het een ‘onzedelijk volksvermaak’. Het niet doorgaan van de kermis gebeurde een aantal keren: tussen 1870 en 1880 vanwege een cholera-epidemie, in de jaren 1916 tot en met 1919 op last van de Commandant van het Veldleger tijdens de Eerste Wereldoorlog, in 1942 t/m 1945 vanwege de Tweede Wereldoorlog en in de afgelopen jaren vanwege corona.
De voor- en nakermis
In de loop der tijd zijn in Drunen de zondag, maandag en dinsdag vóór Pinksteren de belangrijkste kermisdagen geweest. Maar in het begin van de vorige eeuw komt daarin verandering, wanneer de plaatselijke schoenmakers het heel erg druk hebben. Voor hun werk kunnen zij de maandag en dinsdag niet missen om kermis te vieren. Dan komen er de Pinksterdagen als kermisdagen bij en hebben de schoenmakers hun twee kermisdagen, die geen werkdagen zijn. Men noemde het dan de voor- en nakermis en die week werd ‘persweek’ genoemd.. De gemeente had er ook een groot voordeel bij doordat de pachtgelden, nu over twee weekenden, bijna verdubbelden. Dat is zo gebleven tot 1997 en sindsdien kent Drunen de kermis alleen nog in het Pinksterweekend
Op het einde van de 19e eeuw
De kermis is dan nog beperkt van opzet en heeft een aantal kramen en tentjes. Meestal is er een eenvoudige bioscoop, een waarzegster, een goochelaar en een koek- en snoepkraam. Er staat een kleine draaimolen, een zweefmolen, een kop van jut, een paardencarrousel, een schiettent, een spiegeltent, een orgeldraaier en er zijn enkele straatmuzikanten en liedjeszangers. In cafés wordt een matinee gehouden met optredens van het Drunensch Mannenkoor en harmonie ‘De Eendracht’.
Tot grote hoogte
Vanaf de jaren twintig van de vorige eeuw krijgt de Drunense kermis een toenemende belangstelling en dat wordt nog veel meer wanneer de kermis wordt uitgebreid en de gemeente zoveel mogelijk attracties toelaat. Die uitbreiding werd mogelijk doordat de gemeente op de hoek Grotestraat-Stationsstraat een groot terrein aankocht met de bedoeling hier ter zijner tijd een postkantoor en een gemeentehuis te bouwen. Er komen nu ook de grotere attracties die per spoor moeten worden aangevoerd. Drunense voerlieden verzorgen het transport van de materialen vanaf het spoorstation naar het kermisterrein. Tot de grote attracties behoren dan onder meer; danstent, stoomcarrousel, lunapark, luchtschommel en autobaan. De Echo van het Zuiden schrijft op 22 mei 1932:
‘Beide Pinksterdagen hadden wij echt zomerweer. Daardoor uitgelokt was de toeloop van vreemdelingen kolossaal. Na de middag bracht de tram van alle kanten vol gepakte wagens bezoekers aan. Duizenden wandelaars kwamen opgewandeld; fietsen bij de vleet. Niet alleen het kermisterrein, maar geheel de Drunensche straat was zwart, of beter gezegd, gekleurd van menschen.’
Ook zijn er programma’s in alle cafés met muziek, dans en cabaret. En in meerdere grote tuinen worden met muziekgezelschappen matinees en soirees georganiseerd. In de zalen van de Jongens- en Meisjescongregatie worden voor de ontspanning van de jeugd door de Broeders van Drunen jeugdkermissen georganiseerd. In 1934 is met 22 attracties het totale pachtgeld voor de staanplaatsen ƒ5075,-!
In 1938 wordt de kermis kleiner wanneer het nieuwe gemeentehuis op het kermisterrein wordt gebouwd. In 1939 vermindert de belangstelling door de voormobilisatie, wanneer veel jonge mannen door de dreigende oorlog zijn opgeroepen en bij de linies gelegerd zijn. Het pachtgeld is dan nog maar ongeveer ƒ2000.
Na de oorlog
Vanaf 1946 wordt er weer een kermis georganiseerd. Het kermisterrein is dan de plaats waar de R.K. kerk stond, die op 4 november werd verwoest. Een jaar later wordt het kermisterrein uitgebreid tot het huidige Raadhuisplein. In 1949 zijn er al 17 verpachtingen met klinkende namen als Janvier, Bul, Reemer en Trommelen. Het transport gebeurt met eigen grote vrachtwagenopleggers. In de loop der jaren blijft de omvang van de kermis ongeveer hetzelfde.
Wanneer de Broeders van Drunen vertrokken zijn, wordt de jeugdkermis in de gymnastiekzaal en in de blokhut door het Katholieke Jeugdwerk georganiseerd. Wanneer de zalen van cultureel centrum De Hoge Braken beschikbaar zijn, wordt in de grote zaal het Rad van Avontuur gehouden en de kleine zaal ingericht voor de dansliefhebbers. Op de laatste kermisavond van de 60’-er jaren werd bij het Rad van Avontuur een tv-toestel verloot. Op de zondagen loopt buiten de straatfotograaf en maakt wel meer dan duizend foto’s die een week later bij tabakswinkel Toon van Oers te koop liggen. Het etalageraam hing dan ook vol. Bij café Th. Elshout, café van de Geld, Hotel Royal, “De Flip”, café Piet Klerks, Hein van Delft en Frans van Delft is er goede muziek, dat er de stemming inbrengt en inhoudt. Dat is ook zo bij café Th. Elshout waar de Tempo Boys spelen met zang van Lily van Boom en dat optreden wordt later overgenomen door de Boerenkapel met Henk van der Steen als dirigent en Harry van Delft als zanger. De belangstelling voor het cafébezoek neemt geleidelijk aan af. Vanaf 1990 is het Rad van Avontuur nog enkele jaren in De Voorste Venne gehouden.
Nu
De gemeente Heusden besteedt de organisatie van de kermissen in alle kernen uit aan Gebroeders Regter uit Langenboom. Het bedrijf moet zorgen voor een volwaardige kermis en zij bepalen welke attracties er komen. Maar: ‘de kermis is nog steeds van deze tijd!’.
Bart Beaard
Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan. Aanvoerder van het lokale nieuws.
< Kijk hier voor agenda
< Volg HeusdenNieuws ook via Facebook
< Wist u dat wij iedere morgen meer dan 4000 nieuwsbrieven verzenden
< Wist u dat wij iedere dag meer dan 10.000 bezoekers hebben op onze website
< Adverteren op Heusden.Nieuws.nl stuur een mail
