Monumenten in Heusden: De kortgevelboerderij op Kleinestraat 19-21 Drunen

Ad Hartjes

Vanaf de rotonde splitst de Grotestraat zich in Eindstraat en Kleinestraat. De genoemde straten werden aangelegd op hoge dekzandgronden, die gedurende de ijstijd waren gevormd door een van oost naar west meanderende of slingerende Maas. Na de ijstijd ontstond hier vegetatie waaruit, na vele eeuwen, een laag hoogveen ontstond.

Vanaf de 14e eeuw werd vanaf de Scheiloop in Elshout tot de Heidijk in smalle evenwijdige liggende percelen dat hoogveen voor brandstof afgegraven. Ten zuiden van de Grotestraat ontstond een moerassig gebied met de namen Voorste en Agterste Venne. Voor de afwatering werden de afwateringssloten Eerste en Tweede Dwerg aangelegd die de Grotestraat overstaken naar de Drunense sluis in de Elshoutse Zeedijk. Hier lag de verbinding met het Drunense Loopke, dat bij Doeveren in het Oude Maasje uitkwam. De bebouwing met kortgevelboerderijen en -woonhuizen kwam op de smalle percelen langs de hoge zandgronden, waardoor de kenmerkende lintbebouwing ontstond. Omdat de perceelgrenzen en de straten op de hoge zandgronden elkaar onder verschillende hoeken kruisen staan vele voorgevels schuin ten opzichte van de straat en is de zaagtandrooilijn ontstaan.

Vanaf de rotonde ligt in zuidwestelijke richting aan de Kleinestraat deze monumentale voormalige kortgevelboerderij.

Foto Links: De kortgevelboerderij aan de Kleinestraat. Foto Ad Hartjes.
Foto Rechts: Schattingskaart 1886. Weergegeven zijn de kavels 73 t/m 75 ten zuiden van de Kleinestraat, waarlangs de Eerste Dwerg loopt. Bron: BHIC

Kadastraal bleef de voormalige boerderij, nu Rijksmonument14138, sinds begin 19e eeuw ongewijzigd. Het is niet duidelijk wat nu nog authentiek is. Wel is er van de betreffende kavels (HDN00-E-73 t/m 75) een compleet overzicht van de eigenaren en de bestemmingen. In het begin van de 19e eeuw was Gerard Pijnenborg de eigenaar en had als bestemming huis, erf en landbouw. Zijn kavels liepen toen vanaf de Kleinestraat tot de Heidijk. Het bleef een boerderij tot in 1862, toen bakker Gerard Van Bijnen uit Baardwijk er een broodbakkerij begon. De landbouwkavels kregen de bestemming hakhout. Het hout zal wel voor de bakkerijoven gebruikt zijn. In 1911 verkocht toenmalig bakker Lambertus Snijders de kavels met het pand aan landbouwer Martinus Klerkx. Tot in 1990 bleef het zijn eigendom en van zijn erfgenamen ,waarna het pand verkocht is aan Rob Barthels voor zijn artsenpraktijk voor alternatieve geneeskunde.

Qua ligging richt het pand zich naar het schuine verkavelingspatroon. Het is eenlaags en heeft een rietgedekt zadeldak over twee verdiepingen met aan het uiteinde een wolfseind. Op de nok liggen blauwe gesmoorde vorstpannen met een eindvorst of apenkont. De gevel is gemetseld met gele ijsselstenen, in klezorenverband en afgewerkt met een lintvoeg. De schuine zijden van de afgeknotte topgevel hebben muurvlechtingen. Boven de kozijnen bevinden zich eensteens waaiervormige strekken. Aan de onderzijde van de voorgevels bevindt zich een forse plint in grijs geschilderd cementpleister. De voorgevel heeft schuifraamkozijnen met opschuifbare onderramen. In de voorzijde van de zijgevel is er nog een schuifraamkozijn als kijk- of zichtraam. De kozijnen zijn geelbruin geschilderd, de ramen wit. Alle vensters hebben een kleine roedeverdeling. De voorgevel heeft een donkergroen geschilderde paneeldeur met bovenlicht. In de gevel bevinden zich zes muurankers.

Op 26 maart 1945 viel in de boomgaard achter dit pand een V1-vliegende bom. Volgens het rapport van marechaussee G. van Wijngaarden veroorzaakte de V.1 een krater met een diameter van 10-12 meter en een diepte van 4-5 meter In de boomgaard werden 40 bomen en 225 bessenstruiken vernietigd. De gevels hebben vele reparatievlekken als gevolg van beschietingen tijdens de oorlog.

Bart Beaard