Een nieuwe Aflevering van Historisch Heusden geschreven door Bart Beaard en deze keer gaat het in deel 143 van Historisch Heusden over Gemeente Heusden en 750 jaar Waterschap. Voor de huidige rol van het waterschap Aa en Maas kunnen we even terug in de tijd.
Naar 1273 toen het waterschap ‘Het Land van Heusden en Altena’ officieel werd ‘geboren’ en op 12 februari de heer van Heusden het beheer van de dijken langs een deel van de Maas overdroeg aan graaf Floris V van Holland. Dat gebeurde via een officiële akte, waarin werd beschreven hoe de heemraden schouwen moesten gaan uitvoeren. Floris V stelde voor het eerst in dit gebied een regionaal waterbestuur of Hoogheemraadschap in.
Hoogheemraadschap ‘De Hoge Maasdijk van Stad en Land en Heusden’
Een bijzonder plaats nam dit in 1273 opgerichte Hoogheemraadschap in. Het kende door de eeuwen heen goede en slechte tijden met het schouwen en onderhoud van de Hoge Maasdijken. Het graven van de Bergsche Maas, dwars door het waterschapsgebied, veranderde de waterstaatkundige toestand en moest de grootte van het waterschap worden aangepast. Door de Staten van Noord-Brabant werd op 18 januari 1911 het Hoogheemraadschap opgeheven en opgesplitst in de waterschappen ‘De Hooge Maasdijk van het Bovenland van Heusden’, voornamelijk de Oostelijke Langstraat, en eenzelfde instelling voor het Benedenland. Van het Hoogheemraadschap was P.L. Honcoop, burgemeester van Heusden, de laatste dijkgraaf.
Een bijzondere herinnering hebben we aan het Hoogheemraadschap De Hoge Maasdijk met de grenspalen uit 1785 in Veen en Nieuwkuijk (Rijksmonument 37875), het wapenbord en de collectie van 23 hens- of waterschapsglazen. Deze illustreren de weelde en macht van het Hoogheemraadschap. In de achttiende eeuw schonk iedere heemraad een glas aan het college. Het glas werd gegraveerd met een spreuk, het familiewapen en een afbeelding. De glazen werden bij speciale gelegenheden gebruikt om de onderlinge verbroedering te illustreren.
Waterschappen in de Oostelijke Langstraat
Na de aanleg van de Elshoutse Zeedijk als waterkerende dijk, ontstonden polders waarvan de waterkering, de waterbeheersing, het schouwen en het onderhoud van de dijken belangrijk was. In de dijken kwamen ook meerdere sluizen. Ook de militaire inundatie speelde een belangrijke rol. Het Hoogheemraadschap was verantwoordelijk voor de grote dijken, de inliggende polders hadden hun polderbesturen of waterschappen. In de loop der tijd zijn er binnen onze regio een 14-tal ontstaan, waarvan de bestuurders geacht werden de aan- en afvoer van het water te organiseren. Na de grondwetherziening in 1848 werd vastgelegd dat waterbeheer door waterschappen moest worden bepaald en niet door gemeenten. De aanleg van de Baardwijkse Overlaat in 1766 en de verbreding in 1826, de aanleg van de Bergsche Maas in 1904 en het graven van het Afwateringskanaal in 1910 veranderde het werkgebied meerdere malen. In 1911 kwam voor het beheer en onderhoud tot stand (blauw in kleurenkaart); het waterschap ‘De Hooge Maasdijk van Stad en Lande van Heusden, vereenigd met den Oudheusdensche, Doeverensche en Drongelensche Zeedijk’ en een viertal overkoepelende of overliggende waterschappen:
- De Algemene Omkading -groen,
- De Bossche Sloot –geel,
- De Binnen Oude Maas -rood,
- De Baardwijkse Overlaat -paars.
Waterschap Maas en Diezepolders
De ruilverkaveling ‘Heusden-Vlijmen’ in de 60’er jaren heeft heel veranderd door de herindeling van de percelen en de nieuwe wegen. Ook is er een nieuw netwerk gekomen van watergangen met duikers, sifons en stuwen. De afvoer van het water gebeurde voortaan rechtstreeks in de Maas door het pompgemaal Groenendaal vanuit de Groenendaalse Wetering en gemaal Gansoijen vanuit de Koningsvliet en de Oude Maas. Water kon uit het Afwateringskanaal worden ingelaten bij de inlaten Loonse Vaart en Bossche Sloot. Bij Herpt kwam er een gemaal voor de watertoevoer naar de vesting Heusden.
De werkzaamheden hebben tot een algemene herziening van het waterschapsbestel in het gebied geleid mede waardoor Gedeputeerde Staten besloot dat er voor dit gebied één waterschap moest worden opgericht, waarin alle kleine waterschappen en polders zouden opgaan. Per 1 maart 1964 werd Drunens burgemeester H. Stieger door C. Kortman, Commissaris van de Koningin van Noord-Brabant, benoemd tot dijkgraaf van het nieuwe waterschap. Er kwam een Dijkstoel (dagelijks bestuur) met dijkgraaf (voorzitter) en acht heemraden (bestuurders), alsook een College van 24 hoofdingelanden. Een ingeland bezit onroerend goed binnen de polder. De belangrijkste taak werd de waterbeheersing van het totale werkgebied.
Per 1 januari 1975 werd de taak van de waterkwaliteit overgedaan naar Waterschap De Dommel i.v.m. de aanleg van de waterzuivering in Orthen. De waterschappen waren privaatrechterlijk en moesten zichzelf van oorsprong zonder overheidsbijdrage bedruipen. In 1977 werd dit veranderd naar een volwaardige overheidsorgaan
Waterschap De Maaskant
Per 1 januari 1995 werd waterschap Maas- en Diezepolders toegevoegd aan Waterschap Maaskant in Oss. Voorheen was De Maaskant een waterschap dat verantwoordelijk was voor de waterhuishouding langs de Maas vanaf Crévecoeur in het oostelijk gedeelte van Noord-Brabant. Er waren nog enkele ‘witte gebieden’ , die geen waterschap kenden en ’s-Hertogenbosch was verdeeld over vier waterschappen. Door dit waterschap werd tussen 1986 en 2000 het project ‘Verbetering Maasdijken’ uitgevoerd. Waterschap Maas- en Diezepolders had vóór 1995 de voorbereiding al gedaan van hun gedeelte.
Waterschap Aa en Maas
In 2004 fuseerden waterschappen De Maaskant en De Aa, resp. opgericht in 1921 en 1922, en ontstond het nieuwe Waterschap Aa en Maas. Het is een waterschap in het noordoosten van Noord-Brabant dat het stroomgebied van de Aa en haar zijrivieren omvat, alsmede het Noord-Brabantse deel van het stroomgebied van de Maas vanaf Waalwijk en het gebied ten oosten daarvan. Het werkgebied beslaat 161.000 ha en er wonen 778.000 mensen. Het Waterschapshuis bevindt zich te ‘s-Hertogenbosch. Het werkgebied is ingedeeld in vier districten: Hertogswetering, Raam, Boven Aa en Beneden Aa. Gemeente Heusden behoort tot het district Hertogswetering. Het gebied ten zuiden van het Afwateringskanaal behoort tot Waterschap De Dommel.
De huidige hoofdtaken van het waterschap zijn:
– Veilig water: Burgers en bedrijven veiligheid bieden tegen overstromingen door de dijken goed te beheren. Hiernaast beheert het waterschap beken, weteringen en sloten om wateroverlast te voorkomen;
– Voldoende water: Zorgen voor voldoende water voor de land- en tuinbouw én natuurgebieden;
– Schoon water: Afvalwater schoonmaken, waterkwaliteit van recreatieplassen controleren, schoon houden van beken, sloten en weteringen
Bart Beaard
Begin de dag met het nieuws uit je gemeente met de gratis Nieuwsbrief. KLIK HIER en meld je aan. Aanvoerder van het lokale nieuws.
< Kijk hier voor agenda
< Volg HeusdenNieuws ook via Facebook
< Wist u dat wij iedere morgen meer dan 4500 nieuwsbrieven verzenden
< Wist u dat wij iedere dag meer dan 10.000 bezoekers hebben op onze website
< Adverteren op Heusden.Nieuws.nl stuur een mail
