Historisch Heusden: De NSB-burgemeesters van Drunen, Heusden en Vlijmen

Een nieuwe Aflevering van Historisch Heusden geschreven door Bart Beaard en deze keer gaat het in deel 212 van Historisch Heusden over De NSB-burgemeesters van Drunen, Heusden en Vlijmen. Vanaf begin 1941 vervingen de nazi's zittende burgemeesters geleidelijk door burgemeesters met nationaalsocialistische sympathieën.

Aan het einde van de oorlog had ongeveer 70% van de Nederlandse bevolking een NSB'er (Nationaal Socialistische Beweging) als burgemeester. Nederlandse burgemeesters moesten tijdens de bezetting steeds weer keuzes maken. Aan de ene kant waren zij burgervader en moesten zij opkomen voor de belangen van de inwoners van hun gemeente. Aan de andere kant moesten zij zich aan de regels van de bezetter houden.

Drunen:  Johannes Theodorus Ramaekers, *Weert 28.8.1890
Vanwege zijn principiële houding tegenover de bezetter werd burgemeester Th. van der Heijden op 5 mei 1942 ontslagen als burgemeester en vervolgens gegijzeld in Gijzelaarskamp Beekvliet te Sint Michielsgestel. Wethouder Thijs van Halder werd waarnemend burgemeester. Op zaterdagmiddag 21 december 1942 was de officiële installatie van Ramaekers in de met vlaggen versierde raadszaal. Van Halder nam het woord om de ambtsketen over te dragen en wees erop dat de heer Ramaekers  door de bezettende macht tot burgemeester was benoemd. Raemakers eindigde met een groet ‘An den Führer aller Germanen, Adolf Hitler, “Sieg Heil!" en een groet aan de leider van het Nederlandse Volk, Antoon Mussert “Hou-Zee". Ramaekers, van beroep pluimveefokker en fruitteler, had zich in 1935 al bij de NSB aangesloten. Meteen na zijn installatie ontstond er al kwaad bloed vanuit de bevolking vanwege zijn huisvesting. Aanvankelijk door het vorderen van woonruimte in het nieuwe gemeentehuis. De bevolking werd woedend toen hij de woning van oud-burgemeester Cees van Hulten vorderde. Uit protest werd er een steen door de voorruit van de woning gegooid. Het grootste probleem was er met de april/meistaking in 1943. Raemakers en Van Halder raakten met mekaar in conflict raakten waardoor, als represaillemaatregel,  Van Halder in Kamp Vught terecht kwam. Na de vrijlating van Van Halder poogde Ramaekers, echter zonder succes, Van Halder als wethouder af te zetten. Op de avond van 4 september 1944 is Ramaekers, begeleid door gewapende vrienden, gevlucht vanuit zijn woning. Na de bevrijding op 4 november 1944 nam Van Halder de taak van burgemeester waar.  

Heusden: Alfred Thomaes, * Hontenisse 14 november 1888
Burgemeester J. Steemers werd door de bezetter op 29 oktober 1941 op staande voet ontslagen omdat hij weigerde toestemming te geven voor NSB-propaganda op het stadhuisbordes. Maar ook vanwege zijn afwijzende houding tegenover de NSB-intimidatie. Op zaterdag 9 mei 1942 vond de installatie plaats van de NSB-burgemeester Thomaes, een voormalig detailhandelaar. Hij werd geïnstalleerd door zijn kameraad Leeuwenberg, daartoe gemachtigd door NSB-leider Anton Mussert. Thomaes was erg bevriend met laatstgenoemde en organiseerde voor hem bijeenkomsten in Het Wapen van Amsterdam. Tijdens zijn ambtsperiode verscheen in de krant een stroom aan (dwaze) Bekendmakingen, meestal in een opvoedende sfeer. Hij was ook van mening dat een restauratieprogramma voor de vesting vereist was en gaf al opdracht voor de restauratie van 13 monumentale panden. Hij liet Amsterdams architect Frederik B. Jantzen alle gevelwanden nauwkeurig opmeten en intekenen, inclusief de bijzondere details en ornamenten. Ongeveer 200 tekeningen bevinden zich in het streekarchief SALHA. Zijn grootste probleem werd het oppakken van het Joodse echtpaar Neuhaus door de S.D.. Het echtpaar had onderduik gevonden bij de gemeenteveldwachter Hamers, wat werd verraden door een familielid van Hamers. De naamloze brief werd door Thomaes doorgespeeld naar S.D. waarna het echtpaar werd opgepakt en in Sobibor werd vermoord. Ook werden Hamers en dokter Schimmel gearresteerd en werden tot de bevrijding van hun vrijheid beroofd. De Joden Betje Wolff en kapper Jan Franco werden met rust gelaten.

In de nacht van 4 op 5 september 1944 vluchtte hij. Direct na de bevrijding werd Thomaes gearresteerd en gevangen gezet. In november 1948 werd hij door het Bijzonder Gerechtshof in ‘s-Hertogenbosch veroordeeld tot zeven jaar gevangenisstraf en 15 jaar ontzetting uit de kiesrechten.

Foto Links: De NSB’er Johannes Theodorus Ramaekers aanvaardde op 19 december 1942 officieel zijn ambt als burgemeester van Drunen. Collectie Nico de Bonth
Foto Midden: Na Vlijmen werd G. Jacob NSB-burgemeester van Maarssen en kwam ook daar in de problemen met diefstal, nu met carbid. Collectie Historische Kring Maarssen.
Foto Rechts Afscheid van  stadsklokkenist Wassen. V.l.n.r. Nardje Wassen, NSB-burgemeester Alfred Thomaes, Harry Pol en Jan van Laarhoven. Bron: Nieuwsblad 22.1.1943.

Vlijmen: Gerardus Jacob, *Grave, 15 april 1899
De ‘Generalkommissar für Verwaltung und Justiz’ maakte bekend, dat G. van der Ven, burgemeester van Vlijmen, met ingang van 24 Juni 1942 ontslagen was. Een half jaar later kwam het bericht dat ‘den afdeelingsleider M. Jacob uit Vught’ tot burgemeester benoemd was,. Na zijn installatie op 12 december 1942 verklaarde Jacob: "Ik sta hier op de eerste plaats als lid der beweging NSB, van wien verwacht wordt, dat hij geheel in den geest der beweging het ambt waartoe hij geroepen wordt zal vervullen." Naast de gemeenteambtenaren, die ambtshalve verplicht waren aan de oproep voor de installatie gehoor te geven, waren er uitsluitend NSB-ers en sympathisanten aanwezig. Hij deed zijn werk nauwgezet zoals hem door de bezetter werd opgedragen. Veel initiatief heeft hij niet getoond. Voortdurend heeft hij pogingen ondernomen om zich in Vlijmen te kunnen vestigen, maar dat is hem nooit gelukt.

Aan de bezetter verschafte hij de informatie over de Joodse bewoners. Ook verzorgde hij de gegevens over de mannelijke arbeidskrachten, die de bezetter nodig had voor de oorlogsindustrie.  

In 1943 vond de melkstaking en de april-meistaking plaats. Deze waren een gevolg van een plan van de bezetter om alle 300.000 mannen, die krijgsgevangen waren geweest na de inval op 10 mei 1940, op te roepen voor de Arbeitseinsatz. De fabriekseigenaren moesten naamlijsten van de stakers opstellen en bij Jacob inleveren, die ervoor zorgde dat ze bij de bezetter kwamen. Boeren weigerden toen hun melk bij de melkfabriek te leveren. Om de staking te breken werden kapelaan Hoek, oud-burgemeester Van der Ven, vakbondsman Wijkmans en fabrikant Louis van Wagenberg als gijzelaars naar Kamp Vught afgevoerd. In de loop van de maand mei was de rust weer teruggekeerd en de gijzelaars vrijgelaten.

Op 8 augustus 1943 was er een razzia door ± 60 S.S.-ers. Jacob had enige dagen eerder verzetsvrouw Cis Suijs gewaarschuwd, zodat haar twee onderduikers naar een ander onderkomen konden worden gebracht. Er was veel boosheid bij de bevolking toen bleek dat hij een bedrag van ± ƒ1000,- verduisterd had. Het geld in de gemeentelijke brandkast was de opbrengst van een collecte voor een monument voor de slachtoffers van de Hoevenramp op 17 juni 1944 te Haarsteeg. Op 5 september 1944, met Dolle Dinsdag, was hij verdwenen. Van de Ven trad vervolgens op als waarnemend burgemeester en werd op 3 augustus 1945 eervol ontslagen.

Bart Beaard

Schrijf je in voor de dagelijkse nieuwsbrief

's Morgens om 7.00 uur in je mailbox.

Abonneren